মালিক আছঘৰ হাছমি/ পাটনা
বিহাৰৰ ফুলৱাৰী শ্বৰীফত ইবাদান-ই-শ্বৰীয়া অট্টালিকাৰ কাষতে এটা সৰু পথ আছে। এই পথৰ শেষৰ ঘৰ হৈছে চৰকাৰী হাইস্কুলৰ অধ্যক্ষ ছাকীল আহমেদৰ। এদিন সন্ধিয়া তেওঁৰ ঘৰৰ বাহিৰৰ কোঠাটোত কন্যাৰ বিয়া চূড়ান্ত কৰিবলৈ দৰভংগাৰ পৰা অহা চৈয়দ মুকীমৰ সৈতে বন্ধু-বান্ধৱী আৰু আত্মীয়ৰ মাজত কথা-বতৰা চলি আছিল।
সকলো কথা চূড়ান্ত হোৱাৰ পিছত ছোৱালীজনীৰ দেউতাক অৰ্থাৎ ছাকীল আহমেদে হঠাতে ল'ৰাটোৰ দেউতাকক ক'লে, "বিয়াত মাদৰী হকৰ লগতে 'উস্তানী জোড়া' আনিবলৈ নাপাহৰিব।" বিয়াৰ সকলো দিন-বাৰ ঠিক হোৱাৰ পিছত দৰাপক্ষৰ লোকসকল ঘৰলৈ যোৱা ৰেলখন ধৰিবলৈ ছাকিল আহমেদৰ ঘৰৰ পৰা ষ্টেচনলৈ ৰাওনা হ'ল।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
এইবোৰ কথা পঢ়িবলৈ অলপ আচহুৱা যেন লাগিব পাৰে কাৰণ কোনো এটা পৰিয়ালৰ বিবাহৰ প্ৰতি সাধাৰণ মানুহে কেনেকৈ আগ্ৰহী হ’ব পাৰে? কিন্তু, এই সৰু ঘটনাটো আমাৰ সমাজৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হ’ব পাৰে। যিসকলে সদায় মুছলমান সমাজত নাৰীক সন্মান কৰা নহয় বুলি কৈ অপ্ৰয়োজনীয় বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে আৰু নাৰীক কেঁচুৱা উৎপাদনৰ যন্ত্ৰ বুলি গণ্য কৰে, তেওঁলোকে জনা উচিত যে বাস্তৱ ইয়াৰ বিপৰীত।
দুই-এক ব্যতিক্ৰম বাদ দিলে মুছলমান মহিলাসকলৰ নিজৰ সমাজত মৰ্যাদা আন সম্প্ৰদায়ৰ দৰেই। কোৰআন আৰু হাদীছৰ কথাবোৰ এক চেকেণ্ডৰ বাবে একাষৰীয়া কৰি ৰাখিলেও মুছলমান মহিলাক সম অধিকাৰ দিয়াৰ ছবিখন স্পষ্টকৈ দেখা যায়। ইছলামত কোৱা হৈছে যে স্বৰ্গ মাতৃৰ ভৰিৰ তলত অৰ্থাৎ এগৰাকী নাৰীৰ ভৰিৰ তলতহে স্বৰ্গ থাকে, কিন্তু বিহাৰত নাৰীক গুৰুত্ব নিদিয়াকৈ বিবাহৰ ৰীতি-নীতি সম্পূৰ্ণ নহয়।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
লেখাটোৰ আৰম্ভণিতে উল্লেখ কৰা ‘মাদৰী হক’ আৰু ‘উস্তানী’ আচলতে বিবাহৰ দিনা দৰা পৰিয়ালে অনা দুটা বিশেষ সাজ-পোছাকৰ কথা বুজাইছে। মাদৰী হক মানে কইনাৰ মাতৃৰ কাপোৰক বুজায় আৰু উস্তানী জোড়াই কইনাৰ বাবে বিশেষ সাজ-পোছাকক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে, যিটো সাধাৰণতে প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্ম ধৰি চলি থাকে আৰু মুছলমান সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰাত ইয়াৰ তাৎপৰ্য্য আছে।
বিহাৰত যেতিয়া বিয়াৰ আলোচনা শেষ পৰ্যায়ত থাকে তেতিয়া "মাদৰী হক" আৰু "উস্তানী জোড়া"ৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দিয়া হয়। মূলতঃ এই দুটা সাজ-পোছাক মুছলমান পৰিয়ালত বিশেষকৈ মহিলাৰ বাবে উল্লেখযোগ্য। পাটনাৰ চৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ শিক্ষয়িত্ৰী ফৰিদা জাহানে কৈছে, "বিহাৰত ল'ৰা-ছোৱালী উভয়কে ধৰ্মীয় শিক্ষা প্ৰদান কৰাটো এটা সাধাৰণ প্ৰথা। কিছুমান অভিভাৱকে এই উদ্দেশ্যে নিজৰ সন্তানক মৌলৱীৰ ওচৰলৈ বা মাদ্ৰাছালৈ পঠিয়াই দিয়ে, আনহাতে ছোৱালীয়ে মুছলমান সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ প্ৰতীক উস্তানী জোড়া ধাৰণ কৰা মহিলাসকলৰ পৰা কোৰআন আৰু হাদীছৰ বিষয়ে শিক্ষা লাভ কৰে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
গয়াৰ মুৰাৰপুৰ চুবুৰীৰ বৃদ্ধা ফৰিদা বানোৱে কয়, "উস্তানী জোড়া"ই বিশেষভাৱে ছোৱালীক কোৰআন আৰু হাদীছৰ বিষয়ে শিকায়। এই মহিলাসকলে মুছলমান পৰম্পৰা আৰু মূল্যবোধক নৱপ্ৰজন্মলৈ প্ৰেৰণ কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। "উস্তানী" শব্দটো বিহাৰত ধৰ্মীয় শিক্ষা প্ৰদান কৰা মহিলাসকলক সম্বোধন কৰিবলৈ সাধাৰণতে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিয়ে মুছলমান সম্প্ৰদায়ৰ সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক পৰিৱেশ ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ উল্লেখযোগ্য ভূমিকাক প্ৰতিফলিত কৰে।
ফৰিদা বানোৰ দাবী যে শৈশৱত "উস্তানী"ৰ পৰা শিক্ষা লাভ কৰা ছোৱালী এজনীয়ে উচ্চ পদবীত উপনীত হ'লেও নিজৰ সাংস্কৃতিক শিপা পৰিত্যাগ নকৰে। নাতিনীয়েকৰ উদাহৰণ দাঙি ধৰি তেওঁ কয় যে তেওঁৰ এগৰাকী নাতিনীয়েকে মুম্বাইত সূক্ষ্ম কলাত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰি বেংগালুৰুত কাম কৰি থকাৰ বিপৰীতে আনগৰাকীয়ে জামিয়া মিলিয়া ইছলামিয়াৰ পৰা বি টেক আৰু এম টেক সম্পূৰ্ণ কৰি প্ৰতিযোগিতামূলক পৰীক্ষাৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলাই আছে। দুয়োগৰাকী আধুনিক দৃষ্টিভংগী থকা যুৱতী হোৱাৰ পিছতো তেওঁলোকে শক্তিশালী সাংস্কৃতিক ভেটি বজাই ৰাখিছে।
কইনাক দিয়া বস্ত্ৰ আৰু গহনা
নৌছাদ আখতাৰে উল্লেখ কৰিছে যে যদি কোনো ছোৱালীয়ে উস্তানীৰ সলনি মৌলানাৰ পৰা ধৰ্মীয় শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে তেন্তে বিয়াৰ সময়ত ল’ৰাজনৰ পৰিয়ালৰ পৰা বিশেষ কাপোৰ পঠিওৱা হয়। কিন্তু পৰিয়ালত তেওঁক যি তাৎপৰ্য দিয়া হৈছে, উস্তানীয়ে পঢ়োৱা ছোৱালী এজনীৰ লগত একে নহয়। মূলতঃ বিহাৰৰ আৰু বৰ্তমান নাগপুৰত বাস কৰা শ্বাহলা পাৰবীনে কয়, "উস্তানী জোড়াৰ সংস্কৃতি বিহাৰৰ বাবে অনন্য; দেশৰ আন ঠাইত ইয়াক দেখা নাযায়। আনকি বিহাৰৰ পৰা বিভাজনৰ সময়ত পাকিস্তানলৈ প্ৰব্ৰজন কৰাসকলেও এতিয়াও এই সংস্কৃতি বজাই ৰাখিছে।"
গয়াৰ দাৰুল উলুমৰ মুফতি হাছনেইন আখতাৰে দৃঢ়তাৰে কয়, "ইছলামে শিক্ষা আৰু শিক্ষকক বিশেষ গুৰুত্ব দিয়ে। যদি শিক্ষকগৰাকী মহিলা হয়, তেন্তে ইয়াৰ তাৎপৰ্য্য আৰু অধিক বৃদ্ধি পায়। মোগল যুগত 'উস্তানী'ৰ সংস্কৃতিৰ অস্তিত্ব এক সুকীয়া ৰূপত আছিল। ৰাজপ্ৰসাদত ৰাণী আৰু ৰাজকুমাৰীক শিষ্টাচাৰ শিকোৱাৰ বাবে বিশেষ গুণ থকা নাৰীক নিয়োগ কৰা হৈছিল। ইয়াৰ উল্লেখ বহু ইতিহাসৰ গ্ৰন্থত পোৱা যায়।"
