ড০ শৰৎ বৰকটকী
কেইদিনমানৰ আগতে দক্ষিণ কোৰিয়াত থকা আমাৰ জী জোৱাইক লগ পাবলৈ এয়াৰ ইণ্ডিয়া বিমানত নতুন দিল্লীৰ পৰা যাত্ৰা কৰিছিলোঁ। মোৰ কাষৰ আসনখনত এজন ভদ্ৰলোক বহিছিল। মানুহজনৰ হাতত দক্ষিণ কোৰিয়াৰ পাছপ'ৰ্টখন দেখি কোৰিয়াৰ নাগৰিক বুলি ধৰিব পাৰিছিলোঁ। বিমানখন উৰাৰ পিছত দেখিলোঁ কিছুমান যাত্ৰীয়ে লেপটপলৈ কিবা চাই আছে, কিছুমানে ইন-ফ্লাইট এণ্টাৰটেইনমেণ্ট (আইএফই) স্ক্ৰীণত নিজৰ পচন্দমতে গান, চিনেমা উপভোগ কৰি আছিল। মোৰ চিলমিল টোপনি আহিছিল। এবাৰ চকু মেলি দেখিলোঁ কাষৰ কোৰিয়ান জনে গীতাৰ কোৰিয়ান ভাষাৰ অনুবাদ কিতাপখন পঢ়ি আছে। কনফু'চিয়াচৰ দৰ্শনত বিশ্বাসীসকলে গীতাৰ পৃষ্ঠাত ডুব যাব পাৰে বুলি মোৰ ধাৰণা নাছিল। চিউলৰ ইনচিয়ন বিমানবন্দৰত বিমানখন অৱতৰণ কৰাৰ পিছত ইমিগ্ৰেচন বিষয়াৰ ওচৰলৈ যাওঁতে কোৰিয়াৰ মানুহ জনক নেদেখা হলোঁ।
বিমানবন্দৰৰ বাহিৰত আমাক আদৰিবলৈ জী জোঁৱাই ৰৈ আছিল বাবে ইমিগ্ৰেচনৰ বিষয়াক ভিছা, পাছপৰ্ট দেখুৱাই বিমানবন্দৰৰ বাহিৰলৈ ওলাই আহিলোঁ। বিমান বন্দৰৰ পৰা চুৱানলৈ যাওঁতে মোৰ ছোৱালী আৰু জোঁৱাইক দক্ষিণ কোৰিয়াৰ মানুহে গীতা পঢ়া কথাটো কৈছিলো। সেইদিনাই আবেলি দুয়োজনে আমাক ষ্টাৰফিল্ড মল নামৰ এটা ডাঙৰ মল এটালৈ লৈ গল। মলটোত সোমাওঁতে বহুত দামী দামী গাড়ী, সোণৰ গহনা, দামী কাপোৰ সজাই থোৱা দোকানৰ লগতে আমাক চাৰিটা মহল সামৰি লোৱা মলটোত থকা এটা কিতাপৰ বৃহৎ পুথিভঁৰাললৈ লৈ গল। পুথিভঁৰালটো দেখি বিস্ময় বোধ কৰিলোঁ। আমাৰ দেশত মলবোৰলৈ যোৱা সকলে মলত কিতাপ পঢ়া কথাটো ভাবিবই নোৱাৰে।
চিউলৰ ইনচিয়ন বিমানবন্দৰ
তাতকৈ আচৰিত হলো, মাকে সৰু সন্তানৰ সৈতে, বৃদ্ধৰ সৈতে যুৱক -যুৱতীক কিতাপ পঢ়ি থকা দৃশ্য দেখি। পুথিভঁৰলটোৰ কিতাপবোৰৰ ৯৮ শতাংশই কোৰিয়া ভাষাত লিখা। ২ শতাংশ মাত্ৰ ইংৰাজীৰ কিতাপ। কিতাপৰ বিষয়বোৰ বিচিত্ৰ আছিল। মেনেজমন্ট, আত্মবিশ্বাস, অৰ্থনীতি, ইতিহাস, বিজ্ঞান, বিশ্বৰ ৰাজনীতি আদি বিষয়ৰ কিতাপেৰে ভৰি আছিল। কবিতা, গল্পৰ কিতাপ কম আছিল বুলি ক'ব পাৰি। এই দেশখনৰ য'লৈকে গৈছো তাতেই ডেকাৰ পৰা বৃদ্ধ লৈকে কিতাপ পঢ়া দেখিছোঁ। মেট্ৰো ৰেল, উদ্যান, কেফে, বাছ, মল সকলো ঠাইতে কিতাপ পঢ়া দেখিছোঁ। কোনোৱাই ছপা কিতাপ, কোনোৱাই ই -কিতাপ পঢ়িছে। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ ছেমসং, এল জি, কীয়া আদি বিখ্যাত কোম্পানীবোৰে বিশ্বৰ বজাৰ দখল কৰিছে। ইয়াৰ মানুহবোৰে এইবোৰ লৈ ব্যস্ত হৈ থাকিব বুলি আগতে ভাবিছিলো। কিন্তু প্ৰযুক্তিৰ দ্ৰুত উন্নতিৰ লগে লগে দক্ষিণ কোৰিয়াত ছপা অথবা ডিজিটেল মাধ্যমত কিতাপ পঢ়া এক উল্লেখযোগ্য ধাৰা হৈ পৰিছে।
চিউলত থকা ষ্টাৰফিল্ড মলটোত একে ধৰণৰ পুথিভঁৰাল দেখিলোঁ। এ কে প্লাজা নামৰ মলতো গ্ৰন্থৰ বিপনী দেখিছোঁ। সকলোতে কোৰিয়ান ভাষাৰ কিতাপ। ইংৰাজীত কিতাপৰ নামটোহে লিখা থাকে যদিও ইংৰাজী কিতাপ পাবলৈ নাই। ইয়াত ইংৰাজী ভাষাৰ গুৰুত্ব কম। দক্ষিণ কোৰিয়াত আন বহু দেশৰ তুলনাত কিতাপ পঢ়াৰ সংস্কৃতি কিমান শক্তিশালী নিজ চকুৰে দেখিলোঁ। ইয়াৰ বাবে কেইবাটাও কাৰকে অৰিহণা যোগাইছে বুলি ইয়ালৈ আহি জানিব পৰিলোঁ।
দক্ষিণ কোৰিয়াত প্ৰতিযোগিতামূলক শিক্ষা ব্যৱস্থা আছে, যাৰ বাবে সৰুৰে পৰা পঢ়াৰ বাবে অভিভাৱক, সন্তান, শিক্ষক সকলোৱে গুৰুত্ব দিয়ে। পৰীক্ষা আৰু শৈক্ষিক সফলতাৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলাবলৈ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক বিস্তৃতভাৱে পঢ়িবলৈ উৎসাহিত কৰা হয়। এই দেশৰ চৰকাৰে ৰাজহুৱা পুথিভঁৰাল, আৰু গ্ৰন্থমেলাৰ জৰিয়তে পঢ়াক সক্ৰিয়ভাৱে প্ৰসাৰিত কৰে। "এখন কিতাপ, এখন চহৰ"ৰ দৰে কাৰ্যসূচীয়ে বিভিন্ন জনক পঢ়াৰ প্রতি উৎসাহিত কৰি আহিছে। দক্ষিণ কোৰিয়া চৰকাৰে মুঠ বাজেটৰ ১৩ শতাংশ সংস্কৃতি, গ্ৰন্থ প্ৰকাশ আদি শিতানত আবণ্টন দিয়ে। একেদৰে ষ্টাৰফিল্ড মলৰ কৰ্তৃপক্ষই ৫৩ লাখ ডলাৰ পুথিভঁৰাল আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰকল্পৰ বাবে আবণ্টন দিয়া বুলি এগৰাকী দক্ষিণ কোৰিয়াৰ নাগৰিকে জানিবলৈ দিছে।
এ কে প্লাজা মলৰ গ্ৰন্থৰ বিপনী
চিউলৰ আশে পাশে ঘূৰি গম পালোঁ দক্ষিণ কোৰিয়াৰ এটা সুবিকশিত ডিজিটেল আন্তঃগাঁথনি আছে, যাৰ ফলত ই-বুক আৰু অডিঅ’বুকসমূহ বহুলভাৱে সুলভ হৈ পৰিছে আৰু পঢ়াৰ সুবিধা বৃদ্ধি পাইছে।
পঢ়াক সাংস্কৃতিকভাৱে মূল্যৱান বুলি গণ্য কৰা কোৰিয়ানসকলে পঠন সংস্কৃতি জ্ঞান আহৰণৰ লগতে প্ৰযুক্তি, ব্যৱসায় আৰু ব্যক্তিগত বিকাশৰ ধাৰাৰ লগত সাঙোৰ খাই থাকে বুলি বিশ্বাস কৰে। সুন্দৰ ৰাজহুৱা পৰিবহণ ব্যৱস্থাৰ বাবে দীঘলীয়া যাত্ৰা কৰাৰ সময়ত বহু কোৰিয়ানে নিজৰ স্মাৰ্টফোন বা টেবলেটত কিতাপ বা ই-বুক পঢ়ি নিজৰ সময়ৰ সৎ ব্যৱহাৰ কৰে। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ কেফে সংস্কৃতি শক্তিশালী আৰু মানুহে প্ৰায়ে কফি খাওঁতেও কিতাপ পঢ়ে। বৃহৎ কিতাপৰ দোকান আৰু জনপ্ৰিয় কিতাপৰ কেফেসমূহে কিতাপ পঢ়াৰ পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰে।
এই কাৰকসমূহৰ বাবেই কিতাপ পঢ়া দক্ষিণ কোৰিয়াৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈছে, যিয়ে তেওঁলোকৰ উচ্চ সাক্ষৰতাৰ হাৰ আৰু জ্ঞান-চালিত সমাজত অৰিহণা যোগাইছে। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ বুৰঞ্জী পাতত কোৰিয়ানসকলে কেনেকৈ কিতাপ পঢ়া আৰম্ভ কৰিছিল সেইয়া খুচৰি চাওঁতে কোৰিয়ান পাঠকৰ চমু ইতিহাস আৰু দেশখনৰ ভিতৰত থকা কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ সাহিত্যিক ধাৰাৰ আভাস পালোঁ। কোৰিয়াত গল্প কোৱাৰ চহকী পৰম্পৰা আছিল যদিও প্ৰায় দ্বাদশ শতিকালৈকে ছপা কৰা কিতাপ নাছিল। কোৰিয়ান সাহিত্যৰ আৰম্ভণি হৈছিল প্ৰায় দ্বাদশ শতিকাত যদিও প্ৰথম বছৰবোৰত লিখা বহুখিনি গ্ৰন্থ যুদ্ধ আৰু আক্ৰমণৰ সময়ত হেৰাই গল। বাকী থকা আটাইতকৈ পুৰণি গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম, হৈছে টাংগুনৰ কাহিনী, যিটো প্ৰাচীন কোৰিয়াৰ মূল প্ৰাচীন কাহিনী।
ছপা কৰা কোৰিয়াৰ কাঠৰ ব্লক
মন কৰিবলগীয়া যে, কোৰিয়াৰ ছপা সংস্কৃতিৰ ঐতিহ্যও চহকী। কোৰিয়াই কাঠৰ ব্লক বনাই ছপা কৰা পদ্ধতি বিশ্বৰ আটাইতকৈ পুৰণি। উদাহৰণ মু-গু-জিঅং-গৱাং-দাই-দা-ৰা-নি-গ্যয়ং (বিশুদ্ধ পোহৰৰ ধৰণী সূত্ৰ) আৰু জিক-জি-চিম-চে-য়ো-জেওল, যিটো হৈছে প্ৰকৃত মূল চলনশীল ধাতুৰ ধৰণৰ ছপাশালৰ সৃষ্টি কৰিছিল। কোৰিয়াই জোহান গুটেনবাৰ্গৰ বহু আগতেই ছপাশালৰ সৃষ্টি কৰিছিল। সোতৰ শতিকাত ছপা কৰা হং কিল্টং চনৰ কল্পকাহিনী প্ৰথম উদাহৰণ। পৰিৱৰ্তিত সময়ত কাল্পনিক ৰচনাৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰিলে। জাপানী আক্ৰমণৰ পিছত কৃষকসকলৰ মাজত কল্পকাহিনী ধাৰাটো জনপ্ৰিয় আছিল কাৰণ তেওঁলোকৰ বাবে কল্পকাহিনীত জীৱনৰ বাস্তৱতা প্ৰতিধ্বনিত হৈছিল আৰু গদ্য আৰু কবিতাৰ পৰম্পৰাগত আৰ্হিতকৈ কল্প কাহিনী পঢ়িবলৈ বহুত বেছি ৰোমাঞ্চকৰ আছিল। ইয়াৰ পৰাই কল্পকাহিনী ধাৰাটোৱে দ্ৰুতগতিত জনপ্ৰিয় হৈ পৰিল।
অৱশ্যে কল্প কাহিনীৰ জনপ্ৰিয়তা বৃদ্ধি পোৱাৰ পিছতো পূব এছিয়াৰ সাহিত্যিক প্ৰেক্ষাপটত কল্পকাহিনী লেখাক তুচ্ছজ্ঞান কৰা হৈছিল। তাৰ মাজতো কোৰিয়ান সাধাৰণ মানুহৰ মাজত কল্পকাহিনীৰ প্ৰতি আগ্ৰহ বাঢ়ি গৈ থাকিল। ১৯ শতিকাত আধুনিক কোৰিয়ান কল্পকাহিনীৰ জন্ম হয় নতুন কোৰিয়াৰ ঐতিহাসিক প্ৰেক্ষাপটত। অন্যহাতে দক্ষিণ কোৰিয়াৰ এশ শতাংশ লোকেই সাক্ষৰ হোৱা বাবে সকলো শ্ৰেণী মানুহৰ মাজত গ্ৰন্থৰ সমাদৰ আছে। কোৰিয়ান ছোৱালীয়ে ল’ৰাতকৈ যথেষ্ট ভালকৈ পঢ়ে, ল’ৰাৰ তুলনাত বেছি নম্বৰ লাভ কৰে বুলি ইয়ালৈ আহি জানিব পৰিলোঁ। চিউলৰ পৰা ৩২ কিলোমিটাৰ দূৰত পাজু নামৰ এখন গ্ৰন্থৰ নগৰ আছে। গ্ৰন্থৰ প্ৰকাশক সকলে এই নগৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
পাজু বুক চিটিত ২০০ৰো অধিক প্ৰকাশক আৰু ছপাশাল আছে আৰু দক্ষিণ কোৰিয়াত পঢ়া আৰু সাহিত্যক জীয়াই ৰখাৰ বাবে কাম কৰি আছে।
পাজু বুক চিটি
পাজু বুক চিটি কালচাৰ ফাউণ্ডেশ্যনৰ অধ্যক্ষ কি-উং য়ীৰ মতে, গ্ৰন্থ প্ৰকাশন সাংস্কৃতিক আৰু পৰম্পৰাৰ উদ্যোগ। ১৯৫২ চনত কোৰিয়া যুদ্ধৰ সময়ত ৰাষ্ট্ৰীয় বিধানসভা পুথিভঁৰাল প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বিধানসভাৰ তথ্যৰ প্ৰধান উৎস হিচাপে এই পুথিভঁৰালটোৱে সেৱা আগবঢ়াইছিল আৰু বৰ্তমান দক্ষিণ কোৰিয়াত গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰৰ সফলতাত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছে।
আজি দক্ষিণ কোৰিয়া পাঠকৰ অবিৰত গ্ৰন্থ পঢ়া দক্ষতাই চীনৰ পাঠকক পিছ পেলাই সামগ্ৰিকভাৱে প্ৰথম স্থান দখল কৰিছে। প্ৰযুক্তি আৰু উদ্যোগীকৰণ আদি ক্ষেত্ৰখনত দক্ষিন কোৰিয়া বিশ্বত উজলি উঠিছে, একেলগে নিজৰ সাহিত্যক জগত সভালৈ নিব পাৰিছে। হান কাং আৰু শ্বিন কিউং-ছুকৰ দৰে লেখকে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। ২০২৪ চনত হান কাং নামৰ দক্ষিণ কোৰিয়াৰ ৫৩ বছৰীয়া মহিলা লেখিকা গৰাকীয়ে 'দ্য ভেজিটেৰিয়ান' নামৰ উপন্যাসৰ বাবে সাহিত্যত নোবেল বঁটা লাভ কৰি গৌৰৱৰ শিখৰত আৰোহণ কৰিলে। হানে তেওঁৰ উপন্যাস 'দ্য ভেজিটেৰিয়ান', (নিৰামিষভোজী) এই উপন্যাসৰ বাবে ২০১৬ চনত কল্পকাহিনীৰ আন্তৰ্জাতিক বুকাৰ বঁটা লাভ কৰিছিল। ইয়াৰ লেখকসকলে সমাজৰ সকলো সমস্যাক কলমেৰে প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। 'দ্য ভেজিটেৰিয়ান' উপন্যাসত হানে কাহিনীৰ নায়িকা মহিলা এগৰাকীয়ে নিৰামিষ খাবলৈ গৈ পৰিয়াল, সমাজ খনৰ পৰা সন্মুখীন হোৱা মানসিক অত্যাচাৰ কাব্যিক ৰূপত প্ৰকাশ কৰিছে।
এটা কথা অনুভৱ কৰিলোঁ: ডিজিটেল প্লেটফৰ্মে পঢ়াৰ অভ্যাসক ৰূপান্তৰিত কৰিলেও সমাজত ছপা কিতাপৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা অব্যাহত আছে। পঢ়াৰ প্ৰসাৰৰ বাবে চলি থকা প্ৰচেষ্টাৰে দক্ষিণ কোৰিয়াই জ্ঞান আৰু সাহিত্যক মূল্য দিয়া জাতি হিচাপে নিজৰ সুনাম বজাই ৰাখিছে। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ বিভিন্ন ঠাই ঘূৰি অনুভৱ কৰিলোঁ দক্ষিণ কোৰিয়াৰ পঠন সংস্কৃতি হৈছে দ্ভাৱনৰ এক উজ্জ্বল চানেকি। কোৰিয়াৰ এনে এখন সমাজ য’ত কিতাপ কেৱল তথ্যৰ, জ্ঞানৰ উৎস নহয় বৰঞ্চ উদ্ভাৱন আৰু আত্ম-আৱিষ্কাৰৰ সেতু। কিতাপৰ প্ৰতিটো পৃষ্ঠাতে এটা হৃদস্পন্দন নিহিত হৈ থাকে— এনে এটা জাতিৰ ছন্দ যিয়ে নিজৰ কাহিনীৰ জৰিয়তে গভীৰ উত্তৰাধিকাৰ শিপাই জাতি আৰু দেশখনৰ ভৱিষ্যত খামুচি ধৰি থাকিব। কিতাপৰ পৃষ্ঠা আৰু প্ৰগতিৰ এটা চিম্ফনী: দক্ষিণ কোৰিয়াত পঢ়াৰ কলা দেখি এনেকুৱা লাগিল।
(লেখক নগাঁও কলেজৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত অধ্যক্ষ)
