পল্লব ভট্টাচাৰ্য
২০২৫ চনৰ ২৫ ফেব্ৰুৱাৰীত কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী জ্যোতিৰাদিত্য সিন্ধিয়াই গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত অসমৰ তৃতীয়টো ৫জি পৰীক্ষাগাৰ উদ্বোধন কৰি ৰাজ্যখনৰ প্ৰযুক্তিগত আৰু শৈক্ষিক অগ্ৰগতিৰ এক বৃহৎ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰে। “এডভান্টেজ আছাম ২.০” পদক্ষেপৰ অধীনত মুকলি কৰা এই উন্নত সুবিধাৰ লক্ষ্য হৈছে তীব্ৰবেগী যোগাযোগ, কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (AI), আৰু পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ নেটৱৰ্কিঙৰ গৱেষণাৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে গঢ়ি তোলা।
অৱশ্যে এই লেবটো কেৱল এক শৈক্ষিক প্ৰজেক্টতকৈও যথেষ্ট ব্যাপক। বিশেষকৈ অসম আৰক্ষীৰ চাইবাৰড’ম প্ৰজেক্টৰ সৈতে সহযোগিতাৰে ই চাইবাৰ সুৰক্ষাত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন আনিব পৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। আইন প্ৰয়োগকাৰী সংস্থাৰ সৈতে ৫জি প্ৰযুক্তি একত্ৰিত কৰি এই পদক্ষেপে উত্তৰ-পূব ভাৰতত চাইবাৰ অপৰাধ ধৰা পেলোৱা আৰু ডিজিটেল সুৰক্ষাৰ ৰূপান্তৰ ঘটাব পাৰে।
গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৫জি লেব কেৱল দ্ৰুত ইণ্টাৰনেট গতিৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয়। ই প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱনৰ বাবে এক মঞ্চ হিচাপে কাম কৰে আৰু ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু গৱেষকসকলক বাস্তৱ জগতৰ প্ৰয়োগৰ সৈতে পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰিবলৈ অত্যাধুনিক সঁজুলি প্ৰদান কৰে।
অডভাণ্টেজ আছাম ২.০
অমন্ত টেকন’লজিছৰ সহায়ত বিকশিত কৰা এই লেবটোত আছে: এটা ৫জি কোৰ নেটৱৰ্ক, ৰেডিঅ' এক্সেছ নেটৱৰ্ক (RAN), এজ কম্পিউটিং সঁজুলি (Edge computing tools)। এই সম্পদসমূহে নতুন প্ৰযুক্তিৰ প্ৰট'টাইপিং, পৰীক্ষণ আৰু বিকাশ সক্ষম কৰি তোলে। ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু গৱেষকসকলে IoT-সক্ষম কৃষি, স্মাৰ্ট স্বাস্থ্যসেৱা, আৰু স্বায়ত্তশাসিত ড্ৰ’নৰ দৰে প্ৰকল্পত কাম কৰিব পাৰে আৰু এই সকলোবোৰ ভাৰতৰ ১ ট্ৰিলিয়ন ডলাৰৰ ডিজিটেল অৰ্থনীতিৰ দৃষ্টিভংগীৰ বাবে অপৰিহাৰ্য।
কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী সিন্ধিয়াই অসমক কৰ্মচাৰী পৰিচালিত অৰ্থনীতিৰ পৰা উদ্ভাৱক নেতৃত্বাধীন অৰ্থনীতিলৈ পৰিৱৰ্তন হোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। তেওঁৰ মতে এই ৫জি লেবে এই পৰিৱৰ্তনৰ বাবে অনুঘটক হিচাপে কাম কৰিব। উদ্ভাৱনক উৎসাহিত কৰিবলৈ লেবটোৱে তিনিটা স্তৰৰ প্ৰৱেশ প্ৰদান কৰে: মৌলিক – ক্ষুদ্ৰ পৰিসৰৰ IoT পৰীক্ষাৰ বাবে; প্ৰ – এআই আৰু স্মাৰ্ট অটোমেচনৰ গৱেষণাৰ বাবে; উন্নত – উচ্চ প্ৰযুক্তিৰ ঔদ্যোগিক প্ৰয়োগৰ বাবে। এই নমনীয়তা প্ৰদান কৰি লেবে নিশ্চিত কৰে যে অসমৰ যুৱক-যুৱতীসকল কেৱল প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰকাৰী নহয়, ৫জি-চালিত সমাধানৰ সৃষ্টিকৰ্তা।
উল্লেখ্য যে, এই ৫জি লেবৰ প্ৰভাৱ শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ বহু ওপৰলৈকে বিস্তৃত। ভাৰত চৰকাৰে অসমত এছিয়াৰ বৃহত্তম হাইপাৰস্কেল ডাটা চেণ্টাৰ (১০ লাখ বৰ্গফুট বিস্তৃত) স্থাপনৰ পৰিকল্পনা কৰাৰ লগে লগে এই লেবে আঞ্চলিক ডাটা প্ৰচেছিঙৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব।
এই ডাটা চেণ্টাৰসমূহে এআই-চালিত শাসন, স্মাৰ্ট কৃষি, আৰু ডিজিটেল স্বাস্থ্যসেৱাক সমৰ্থন কৰিব। এজ কম্পিউটিঙৰ ওপৰত লেবৰ গৱেষণা গ্ৰাম্য সংযোগৰ বাবে গেম-চেঞ্জাৰ হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত দূৰৱৰ্তী গাঁওসমূহে বাস্তৱ সময়ৰ টেলিমেডিচিন আৰু নিখুঁত কৃষিৰ সঁজুলিসমূহ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব। ইতিমধ্যে অসমত ডিজিটেল আন্তঃগাঁথনি দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পাইছে, ২০২৪ চনত ৰাজ্যখনৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ হাৰ ১২.৬%ৰ পৰা ১৯.৬%লৈ বৃদ্ধি পাইছে। ৫জি লেবে এই গতি আৰু অধিক ত্বৰান্বিত কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে।
কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী জ্যোতিৰাদিত্য সিন্ধিয়াই গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত অসমৰ তৃতীয়টো ৫জি পৰীক্ষাগাৰ উদ্বোধন কৰাৰ এক দৃশ্য
৫জি আৰু চাইবাৰ সুৰক্ষাঃ অসমৰ ডিজিটেল প্ৰতিৰক্ষা শক্তিশালী কৰা
গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত ৫জি প্ৰযুক্তিৰ অন্যতম ৰোমাঞ্চকৰ প্ৰয়োগ হৈছে অসম আৰক্ষীৰ চাইবাৰড’ম প্ৰকল্পৰ সহযোগত চাইবাৰ সুৰক্ষা শক্তিশালী কৰাৰ সম্ভাৱনা।
চাইবাৰডম প্ৰজেক্ট কি?
২০১৮ চনত আৰম্ভ হোৱা চাইবাৰড’ম প্ৰকল্পটো আছিল আৰ্থিক জালিয়াতি, ভুল তথ্য, ডাৰ্কনেট সন্ত্ৰাসবাদৰ দৰে বৃদ্ধি পোৱা চাইবাৰ ভাবুকিৰ প্ৰতি অসম আৰক্ষীৰ সঁহাৰি। ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্যসমূহ হ’ল-
চাইবাৰ ফৰেনছিক – ডিজিটেল প্ৰমাণ বিশ্লেষণ কৰা।
ছ’চিয়েল মিডিয়া মনিটৰিং – ভুৱা বাতৰি আৰু উগ্ৰপন্থী বিষয়বস্তু চিনাক্ত কৰা।
সামৰ্থ্য বিকাশ – ডিজিটেল তদন্তৰ ক্ষেত্ৰত আৰক্ষী বিষয়াসকলক প্ৰশিক্ষণ দিয়া।
জনসচেতনতা – চাইবাৰ পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতাৰ বিষয়ে মানুহক জ্ঞান দিয়া।
ইতিমধ্যে চাইবাৰডমে ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰিকৰী গৱেষণা সংস্থা (এন টি আৰ অ’)ৰ দৰে সংস্থাৰ সৈতে অংশীদাৰিত্ব কৰি চোৰাংচোৱাগিৰিৰ উন্নতি সাধন কৰিছে। কিন্তু ইয়াৰ সফলতা নিৰ্ভৰ কৰে বাস্তৱ সময়ৰ ডাটা প্ৰচেছিং আৰু এআই-চালিত বিশ্লেষণৰ ওপৰত—এইখিনিতে ৫জি প্ৰযুক্তি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰে।
5G য়ে কেনেকৈ অসমত চাইবাৰ সুৰক্ষাৰ ৰূপান্তৰ ঘটাব পাৰেঃ
৫জিৰ অতি কম লেটেন্সি আৰু উচ্চ বেণ্ডউইডথে অসমৰ চাইবাৰ সুৰক্ষা তিনিটা মূল উপায়েৰে বৃদ্ধি কৰিব পাৰেঃ
১/ বাস্তৱ সময়ৰ ভাবুকি ধৰা পেলোৱা আৰু প্ৰতিক্ৰিয়া
চাইবাৰ আক্ৰমণ মিলিছেকেণ্ডত সংঘটিত হয়। বৰ্তমান চাইবাৰড’মৰ ছ’চিয়েল মিডিয়া নিৰীক্ষণ ব্যৱস্থাই উগ্ৰপন্থী বিষয়বস্তু বিশ্লেষণ কৰাত পলম হোৱা সমস্যাৰ সৈতে যুঁজি আছে। 5G’s 1-10 ms লেটেন্সিৰ সৈতে, AI-চালিত মডেলে ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ টেৰাবাইট ডাটা নিমিষতে স্কেন কৰিব পাৰে, বাস্তৱ সময়ত ফিছিং লিংক আৰু ঘৃণামূলক ভাষণ ধৰা পেলাব পাৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, ন’কিয়াৰ “নেটগাৰ্ড চাইবাৰচিকিউৰিটি ড’ম”, এটা উন্নত সুৰক্ষা প্লেটফৰ্মে একাধিক নেটৱৰ্কত ভাবুকি নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ 5G ব্যৱহাৰ কৰে। যদিহে এনে ব্যৱস্থা গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৫জি লেবৰ সৈতে একত্ৰিত কৰা হয়, তেন্তে চাইবাৰ আক্ৰমণ তীব্ৰতৰ হোৱাৰ আগতেই ৰোধ কৰিব পৰা যাব।
২/ দ্ৰুত ডিজিটেল ফৰেনছিক
চাইবাৰড’মৰ ফৰেনছিক লেবে এনক্ৰিপ্ট কৰা ডিভাইচ আৰু ক্লাউডত সংৰক্ষিত প্ৰমাণ প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। 5Gৰ মাল্টি-জিবিপিএছ গতিবেগে অনুসন্ধানকাৰীসকলক বৃহৎ ডাটাছেটসমূহ দ্ৰুতভাৱে স্থানান্তৰ আৰু বিশ্লেষণ কৰিবলৈ অনুমতি দিব।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
উদাহৰণস্বৰূপে, ২০২৩-২০২৫ চনৰ চাইবাৰ সুৰক্ষা সজাগতা অভিযানৰ সময়ত ৫০%তকৈ অধিক ৰিপ’ৰ্ট কৰা জালিয়াতিৰ গোচৰ ইউপিআই কেলেংকাৰীৰ সৈতে জড়িত আছিল। ৫জি চালিত ফৰেনছিকৰ সহায়ত তদন্তকাৰীয়ে বেংক আৰু টেলিকম নেটৱৰ্কৰ মাজেৰে প্ৰৱঞ্চনামূলক লেনদেন দিনৰ পৰিৱৰ্তে মিনিটৰ ভিতৰতে বিচাৰি উলিয়াব পাৰিব।
৩/ আৰক্ষীৰ বাবে ভাৰ্চুৱেল ৰিয়েলিটি (ভি আৰ) প্ৰশিক্ষণ
চাইবাৰ অপৰাধৰ বিকাশ ঘটিছে, আৰু আইন প্ৰয়োগকাৰী বিষয়াসকলক উন্নত প্ৰশিক্ষণৰ প্ৰয়োজন। 5G-সক্ষম ভি আৰ প্ৰশিক্ষণ চিমুলেটৰৰ সহায়ত বিষয়াসকলে প্ৰকৃত ব্যৱস্থাক প্ৰভাৱিত নকৰাকৈ বাস্তৱিক চাইবাৰ-আক্ৰমণৰ পৰিস্থিতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ অভ্যাস কৰিব পাৰিব। উদাহৰণস্বৰূপে, ৫জিৰ জৰিয়তে সংযুক্ত ভি আৰ হেডছেট ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলে গুৱাহাটীৰ পাৱাৰ গ্ৰীডত ৰেনছমৱেৰ আক্ৰমণৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনোৱাৰ অনুকৰণ কৰিব পাৰিব। অমন্তৰ লেবত কম বিলম্বযুক্ত ভি আৰ প্লেটফৰ্মে এনে প্ৰশিক্ষণক সুলভ আৰু স্কেলেবল কৰি তোলে।
সহযোগিতাৰ এক ব্লুপ্ৰিণ্টঃ
গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয় আৰু চাইবাৰড’মে কেনেকৈ একেলগে কাম কৰিব পাৰে
১/ যৌথ গৱেষণা পদক্ষেপঃ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৫জি লেবত হেকাথন অনুষ্ঠিত হ’ব পাৰে য’ত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে আইন প্ৰয়োগৰ বাবে এআই চালিত সঁজুলি প্ৰস্তুত কৰিব পাৰে, যেনে-পৰিচয় জালিয়াতিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ অসমীয়া উপভাষাত প্ৰশিক্ষণ দিয়া ডিপফেক ধৰা পেলোৱা মডেল। চাইবাৰ তদন্তত খেলিমেলি ৰোধ কৰিবলৈ ব্লকচেইন ভিত্তিক ডিজিটেল প্ৰমাণ ব্যৱস্থা (Blockchain-based digital evidence systems )। এনে পদক্ষেপে যুৱ উদ্ভাৱকসকলক চাইবাৰ সুৰক্ষা সমাধানত অৰিহণা যোগাবলৈ উৎসাহিত কৰিব।
২/ শ্বেয়াৰড ৫জি আন্তঃগাঁথনিঃ নেটৱৰ্ক স্লাইচিঙৰ জৰিয়তে ৫জি লেবে চাইবাৰড’ম প্ৰকল্পৰ বাবে এটা সুৰক্ষিত, নিবেদিত নেটৱৰ্ক সংৰক্ষণ কৰিব পাৰিব, যাৰ ফলত নিৰ্বাচন সম্পৰ্কীয় ভুল তথ্য আক্ৰমণৰ দৰে জৰুৰীকালীন অৱস্থাত মসৃণ কাৰ্য্যকলাপ নিশ্চিত কৰিব পৰা যাব। ইয়াৰ উপৰিও লেবৰ IoT কিটে আৰক্ষীক স্মাৰ্ট চোৱাচিতা সঁজুলি, যেনে মানৱ সৰবৰাহৰ পথৰ বাস্তৱ সময়ত অনুসৰণৰ বাবে ড্ৰ’ন প্ৰস্তুত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
৩/ নীতি বিকাশঃ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ আইন আৰু প্ৰযুক্তি বিভাগৰ বিশেষজ্ঞসকলে চাইবাৰড’মৰ সৈতে সহযোগিতা কৰি ৫জি-নিৰ্দিষ্ট চাইবাৰ আইন খচৰা প্ৰস্তুত কৰিব পাৰে। এই নীতিসমূহে IoT সুৰক্ষা, তথ্য সুৰক্ষা, আৰু AI নৈতিকতাক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰজেক্ট প্ৰহৰীৰ দৰে কমিউনিটি-পুলিচিং পদক্ষেপৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা অসমৰ ডাইনী চিকাৰ আইন (২০১৫)ৰ ওপৰত নিৰ্মাণ হ’ব।
অসমৰ বাবে এক ডিজিটেল অৰোণোদয়:
গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৫জি লেব কেৱল প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱনতকৈও অধিক—ই ভাৰতৰ আগশাৰীৰ ডিজিটেল হাব বা নাভি হিচাপে অসমৰ উত্থানক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক শক্তিশালী কৰি, গৱেষণাক উন্নীত কৰি, আৰু চাইবাৰ সুৰক্ষা বৃদ্ধি কৰি ই শিক্ষা আৰু শাসনৰ মাজৰ ব্যৱধান দূৰ কৰে। কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী সিন্ধিয়াই কোৱাৰ দৰে, "ভাৰত উন্নত হ'বলৈ হ'লে অসমৰ উন্নতি হ'ব লাগিব।"
ন’কিয়াৰ চাইবাৰ সুৰক্ষাৰ মুৰব্বীৰ ভাষাত:
"খেলা আৰম্ভ হʼল - ৫জি কেৱল গতিৰ কথা নহয়—ই এটা নিৰাপদ ভবিষ্যৎৰ মেৰুদণ্ড।" এই লেবৰ জৰিয়তে অসম কেৱল খেলত অংশগ্ৰহণ কৰাই নহয়, ভৱিষ্যতক গঢ় দিবলৈ অগ্ৰসৰ হৈছে। ষ্টিভ জবছে এবাৰ কৈছিল, "উদ্ভাৱনে এজন নেতা আৰু এজন অনুগামীৰ মাজত পাৰ্থক্য নিৰূপণ কৰে" আৰু অসমে এই সুবিধাসমূহৰ জৰিয়তে চাইবাৰ ক্ষেত্ৰত নেতৃত্ব দিবলৈ আগবাঢ়ি আহিছে।
(লেখক অসম চৰকাৰৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত আৰক্ষী সঞ্চালক প্ৰধান; অসম লোকসেৱা আয়োগৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ আৰু 'আৱাজ-দ্য ভইচ অসম'ৰ মুখ্য কাৰ্যবাহী বিষয়া)
