নতুন দিল্লী
ভাৰতৰ বতৰ বিজ্ঞান বিভাগৰ ১৫০ বছৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ উপলক্ষে আয়োজন কৰা ‘অবিভক্ত ভাৰত’ আলোচনা চক্ৰত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ ভাৰতে চুবুৰীয়া দেশ পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশৰ লগতে আন চুবুৰীয়া দেশসমূহক আমন্ত্ৰণ জনাইছে। মতানৈক্যক একাষৰীয়া কৰি ভাৰত উপমহাদেশৰ ভাগ-বতৰা কৰা ইতিহাসক একেলগে উদযাপন কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ এইটো প্ৰথম পদক্ষেপ।
পাকিস্তান, বাংলাদেশ, ভূটান, আফগানিস্তান, ম্যানমাৰ, মালদ্বীপ, শ্ৰীলংকা আৰু নেপাললৈ নিমন্ত্ৰণী পত্ৰ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে। উপমহাদেশখনৰ উপৰিও মধ্যপ্ৰাচ্য, মধ্য আৰু দক্ষিণ-পশ্চিম এছিয়াৰ বিষয়াসকললৈও আমন্ত্ৰণ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।
পাকিস্তানে অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰিছে আৰু বাংলাদেশৰ পৰা নিশ্চিতকৰণৰ বাবে অপেক্ষা কৰা হৈছে বুলি বাতৰি সংস্থাই প্ৰকাশ কৰিছে। ঢাকাই যদি নিশ্চিত কৰে, তেন্তে ই হ’ব এক ঐতিহাসিক মুহূৰ্ত। বতৰ বিভাগৰ এজন শীৰ্ষ বিষয়াই কয় যে, আমি বিচাৰিছিলোঁ যে, আই এম ডি স্থাপনৰ সময়ত অবিভক্ত ভাৰতৰ অংশ থকা সকলো দেশৰ বিষয়া এই উদযাপনৰ অংশ হওঁক।
ভাৰত চৰকাৰৰ বিভিন্ন মন্ত্ৰালয়ে এই অনুষ্ঠানক স্মৰণীয় কৰি তোলাত অৰিহণা যোগাইছে। বিশেষ অনুষ্ঠানটো উপলক্ষে বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে ১৫০ টকীয়া বিশেষ আৰু সীমিত সংস্কৰণৰ স্মৃতি মুদ্ৰা মুকলি কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ বিপৰীতে বতৰ বিভাগৰ ১৫০ বছৰ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ উপলক্ষে গণৰাজ্য দিৱসত বিশেষ টেবলেৰ বাবে গৃহ মন্ত্ৰালয়ে অনুমতি প্ৰদান কৰিছে।
উল্লেখ্য যে, ১৮৭৫ চনৰ ১৫ জানুৱাৰীত ভাৰতৰ বতৰ বিজ্ঞান বিভাগ স্থাপন কৰা হয়। কিন্তু বহু আগতেই বতৰ মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰা হৈছিল। ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে প্ৰথম বতৰ বিজ্ঞানৰ মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰিছিল। ১৭৮৫ চনত কলিকতা মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰ, ১৭৯৬ চনত মাদ্ৰাজ মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰ আৰু ১৮২৬ চনত বম্বে মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰ আৰম্ভ হৈছিল। ১৯ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে আৰু বহুতো ভাৰত উপমহাদেশত স্থাপন কৰা হৈছিল।
১৮৬৪ চনত কলিকতা ঘূৰ্ণীবতাহৰ ফলত ১৮৭৫ চনত আই এম ডিৰ স্থাপন কৰা হৈছিল, তাৰ পিছত ১৮৬৬ আৰু ১৮৭১ চনত দুটাকৈ মাৰাত্মক বাৰিষাৰ ফলত সমগ্ৰ বংগত দুৰ্ভিক্ষৰ সৃষ্টি হৈছিল। এই সময়তে ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনত প্ৰশাসনে ৰেকৰ্ড ৰখা আৰু তথ্য বিশ্লেষণৰ প্ৰয়োজনৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। গতিকে বতৰ বিজ্ঞান পৰ্যবেক্ষণৰ সংগ্ৰহ আৰু বিশ্লেষণ এখন চালিৰ তলতে ভাৰত বতৰ বিজ্ঞান বিভাগ নামৰ এটা সংস্থাত আৰম্ভ কৰা হৈছিল।
১৮৭৫ চনত আৰম্ভ হোৱাৰ পৰাই আই এম ডিৰ মুখ্য কাৰ্যালয় কলিকতাত আছিল। ১৯০৫ চনত ইয়াক শিমলালৈ স্থানান্তৰ কৰা হয় আৰু তাৰ পিছত ১৯২৮ চনত পুনেলৈ আৰু শেষত ১৯৪৪ চনত নতুন দিল্লীলৈ স্থানান্তৰ কৰা হয়, তেতিয়াৰ পৰাই ইয়াতেই আছে। বছৰ বছৰ ধৰি আই এম ডি আৰম্ভণিৰ পৰা এছিয়াৰ বাবে আগশাৰীৰ বতৰ পূৰ্বাভাসকাৰী হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল। ১৯৪৭ চনত স্বাধীনতাৰ পিছৰে পৰা আই এম ডিয়ে বতৰ বিজ্ঞান, যোগাযোগ আৰু বৈজ্ঞানিক উদ্ভাৱনৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট উন্নতি সাধন কৰিছে।
টেলিগ্ৰামৰ যুগত আই এম ডিয়ে টেলিগ্ৰামৰ জৰিয়তে বতৰৰ ডাঙৰ ডাঙৰ আপডেট আৰু সতৰ্কবাণী প্ৰেৰণ কৰিছিল। কিন্তু ই বিশ্বব্যাপী তথ্য বিনিময়ৰ বাবে বিশ্বৰ প্ৰথম বাৰ্তা সলনি কৰা কম্পিউটাৰসমূহৰ ভিতৰত এটা উদ্বোধন কৰি বতৰ যোগাযোগৰ অগ্ৰণী ভূমিকা লৈছিল। ইয়াৰ উপৰিও জলবায়ু গৱেষণাৰ বাবে আদিম ইলেক্ট্ৰনিক কম্পিউটাৰসমূহৰ ভিতৰত এটাও অধিগ্ৰহণ কৰিছিল।
যেতিয়া ভাৰতৰ মহাকাশ সংস্থা ইছৰো প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল, তেতিয়া বতৰ বিভাগে প্ৰথমে ইয়াৰ সৈতে সহযোগিতা কৰা অন্যতম। ২৪ ঘণ্টাই বতৰ নিৰীক্ষণ আৰু ঘূৰ্ণীবতাহৰ সতৰ্কবাণীৰ বাবে নিজাকৈ ভূ-স্থিৰ উপগ্ৰহ ইনছাট উৎক্ষেপণ কৰা প্ৰথমখন উন্নয়নশীল দেশ হিচাপে পৰিগণিত হয় ভাৰত।
