পল্লব ভট্টাচাৰ্য্য
অষ্ট্ৰিয়াৰ দাৰ্শনিক লুডৱিগ উইটজেনষ্টাইনে কৈছিলঃ "মোৰ ভাষাৰ সীমা মানে মোৰ পৃথিৱীৰ সীমা"। তেওঁৰ এই বিখ্যাত উক্তিয়ে এই বিষয়টো প্ৰতিফলিত কৰে যে ভাষাই কিদৰে আমাৰ পৃথিৱীৰ বুজাবুজি গঢ় দিয়ে। তেওঁ যোগাযোগ, চিন্তা আৰু সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ ক্ষেত্ৰত ভাষাৰ জটিল ভূমিকাক গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে।
কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰীসভাই ২০২৪ চনৰ ৩ অক্টোবৰত মাৰাঠী, বাংলা, অসমীয়া, পালি, আৰু প্ৰাকৃতক ধ্ৰুপদী ভাষাৰ মৰ্যাদা প্ৰদান কৰে। ভাৰতীয় সংবিধানত ভাষাৰ বিকাশৰ বাবে কেইবাটাও অনুচ্ছেদ আছে। সেইবোৰ হৈছে-৩৪৩ৰ পৰা ৩৫০নং অনুচ্ছেদ, ৩৫০বি আৰু ৩৫১নং অনুচ্ছেদ। সংবিধানৰ অষ্টম অনুসূচীত ২২টা চৰকাৰী ভাষা সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। ভাৰতীয় ভাষাৰ প্ৰেক্ষাপটত "ধ্ৰুপদী ভাষা" হৈছে এনে এক ভাষা যাৰ চহকী ঐতিহ্য আৰু ঐতিহাসিক তাৎপৰ্য আছে। ভাষা এটাই ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে স্বীকৃতি পাবলৈ ভাৰত চৰকাৰে কিছুমান মাপকাঠী নিৰ্ধাৰণ কৰিছে। এই বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ভিতৰত আছে:
অসমীয়াক ধ্ৰুপদী ভাষাৰ স্বীকৃতি প্ৰদান কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ
প্ৰাচীনতাঃ ভাষাটোৰ ১৫০০-২০০০ বছৰতকৈও অধিক সময়ৰ লিপিবদ্ধ ইতিহাস থাকিব লাগিব, যিয়ে ইয়াৰ দীৰ্ঘদিনীয়া উপস্থিতি আৰু এক উল্লেখযোগ্য সময়ৰ ভিতৰত ক্ৰমবিকাশৰ প্ৰমাণ দাঙি ধৰে।
সমৃদ্ধ ঐতিহ্যঃ ভাষাটোত মূল্যৱান আৰু বিষয়বস্তুৰে সমৃদ্ধ বুলি গণ্য কৰা প্ৰাচীন সাহিত্য বা গ্ৰন্থ থাকিব লাগে। এই সাহিত্যই ভাষাৰ সাংস্কৃতিক আৰু ঐতিহাসিক গভীৰতাক প্ৰতিফলিত কৰা উচিত।
মৌলিক সাহিত্য পৰম্পৰাঃ ধ্ৰুপদী ভাষাত এনে এক মৌলিক সাহিত্য পৰম্পৰা থাকিব লাগে যিটো আন ভাষাৰ পৰা ধাৰলৈ লোৱা হোৱা নাছিল। ইয়াৰ দ্বাৰা ভাষাটোৰ সাহিত্যিক ঐতিহ্যৰ প্ৰমাণ আৰু মৌলিকতা নিশ্চিত কৰা হয়।
ধ্ৰুপদী ভাষা আৰু ইয়াৰ বংশধৰসকলৰ মাজত বিচ্ছিন্নতাঃ ভাষাটোৰ বংশধৰ থাকিব পাৰে যদিও ধ্ৰুপদী ৰূপটো ইয়াৰ আধুনিক বংশধৰসকলৰ পৰা পৃথক হ’ব লাগিব। ভাষাৰ ধ্ৰুপদী সংস্কৰণটোৱে নিজৰ অনন্য বৈশিষ্ট্য আৰু গঠন ধৰি ৰখাটো নিশ্চিত কৰিব লাগিব। এটা ভাষাক ধ্ৰুপদী হিচাপে স্বীকৃতি দিয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে ভাৰতৰ ইতিহাস আৰু সংস্কৃতিত উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়োৱা ভাষাসমূহ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰসাৰ কৰা। এই মৰ্যাদাই বিভিন্ন শৈক্ষিক আৰু সাংস্কৃতিক পদক্ষেপৰ জৰিয়তে এই ভাষাসমূহৰ সুৰক্ষা আৰু প্ৰচাৰ সুনিশ্চিত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
ইয়াৰ পূৰ্বে ভাৰত চৰকাৰে ছটা ভাষাক ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰিছিল। এইবোৰ আছিল:
১/ তামিল - ২০০৪ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
২/ সংস্কৃত - ২০০৫ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
৩/ কানাড়া - ২০০৮ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
৪/ তেলেগু - ২০০৮ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
৫/ মালয়ালম - ২০১৩ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
৬/ ওডিয়া - ২০১৪ চনত ধ্ৰুপদী ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়।
এই ভাষাসমূহে প্ৰাচীন ঐতিহ্য, স্বকীয়তা, ভাৰতৰ সাংস্কৃতিক আৰু সাহিত্যিক সমৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য অৱদানৰ বাবে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। ভাৰত চৰকাৰে ধ্ৰুপদী বুলি ঘোষণা কৰা ভাষাসমূহে নিজৰ চহকী ঐতিহ্য সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰৰ উদ্দেশ্যে কেইবাটাও সুবিধা লাভ কৰে।
অসমীয়া ভাষাৰ শিলালিপি
এই স্বীকৃতিৰ সৈতে লাভ কৰা কিছুমান সুবিধা ইয়াত দিয়া হ'লঃ
১/ শৈক্ষিক অনুদান আৰু বৃত্তিঃ এই মৰ্যাদাত প্ৰায়ে গৱেষণা পণ্ডিত আৰু এই ভাষাসমূহ অধ্যয়ন কৰা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ বাবে আৰ্থিক সহায় অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়, য’ত ধ্ৰুপদী ভাষা আৰু সাহিত্যৰ উন্নত অধ্যয়ন আৰু গৱেষণাৰ বাবে বৃত্তি আৰু অনুদানৰ সুবিধা থাকে।
২) অধ্যয়ন কেন্দ্ৰ স্থাপনঃ চৰকাৰে এই ভাষাসমূহৰ অধ্যয়নৰ বাবে সুকীয়া কেন্দ্ৰ স্থাপনৰ বাবে ধন আগবঢ়ায় আৰু অধিক গৱেষণা তথা শিক্ষাৰ সুযোগক প্ৰসাৰিত কৰে।
৩) ধ্ৰুপদী সাহিত্যৰ প্ৰসাৰঃ এই ভাষাসমূহত ধ্ৰুপদী সাহিত্য সংকলন আৰু প্ৰকাশৰ বাবে বিশেষ প্ৰচেষ্টা চলোৱা হয়, যাতে প্ৰাচীন গ্ৰন্থসমূহ সংৰক্ষণ আৰু সুলভ কৰি তোলা হয়।
৪/ সাহিত্যিক আৰু সাংস্কৃতিক অৱদানৰ স্বীকৃতিঃ ধ্ৰুপদী মৰ্যাদা থকাটোৱে ভাষাটোৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক অৱদানৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি লাভ কৰাত সহায় কৰে।
৫/ শৈক্ষিক পাঠ্যক্ৰমত অন্তৰ্ভুক্তিঃ ধ্ৰুপদী ভাষাসমূহক বিদ্যালয় আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত অধিক বিশিষ্টভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ মাজত ইয়াৰ ঐতিহ্যৰ প্ৰতি সজাগতা আৰু বুজাবুজি বৃদ্ধি পাব পাৰে।
এই ব্যৱস্থাসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে ধ্ৰুপদী ভাষাসমূহৰ ভাষিক ঐতিহ্য সংৰক্ষণ কৰা, ইয়াৰ শৈক্ষিক অধ্যয়ন আৰু ইয়াৰ নিৰন্তৰ সাংস্কৃতিক প্ৰাসংগিকতাক প্ৰসাৰিত কৰা। অসম সাহিত্য সভা, আছু, আনন্দৰাম বৰুৱা ইনষ্টিটিউট অৱ লেংগুৱেজ, আৰ্ট এণ্ড কালচাৰ, অসম (ABILAC)ৰ দৰে অসম চুক্তিৰ পৰা জন্ম লাভ কৰা সংগঠনসমূহৰ লগতে ন-পুৰণি সাহিত্যিকসকলক অসমীয়া ভাষাৰ এই ঐতিহাসিক স্বীকৃতিৰ বাবে কৃতিত্ব দিব পাৰি।
অসম সাহিত্য সভাৰ এক অনুষ্ঠান
অৱশ্যে, এই মৰ্যাদা লাভ কৰাৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে অসমীয়াৰ বিজয়ৰ পথ ইয়াতে থমকি ৰ'ব। ধ্ৰুপদী ভাষাৰ মৰ্যাদা বজাই ৰখাটোৱেই বৰ্তমান প্ৰজন্মৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ দায়িত্ব হ'ব। ইয়াৰ লগত লেখক, চৰকাৰী কৰ্তৃপক্ষ, সাধাৰণ জনতা, শিক্ষানুষ্ঠান, সাংস্কৃতিক সংগঠনকে ধৰি বিভিন্ন অংশীদাৰৰ এক সমন্বিত প্ৰচেষ্টা জড়িত হৈ থাকে। ইয়াত প্ৰত্যেকেই কেনেকৈ অৰিহণা যোগাব পাৰে, চাও আঁহক ---
১/ লেখক আৰু পণ্ডিত
গৱেষণা আৰু প্ৰকাশঃ লেখক আৰু পণ্ডিতসকলে গভীৰ গৱেষণা কৰি ধ্ৰুপদী গ্ৰন্থৰ ওপৰত ৰচনা প্ৰকাশ কৰিব পাৰে, যিয়ে সাহিত্যক জীয়াই ৰখাত আৰু প্ৰাসংগিক কৰি ৰখাত সহায় কৰে।
সমসাময়িক অভিযোজনঃ ধ্ৰুপদী ৰচনাৰ আধুনিক অভিযোজন বা অনুবাদ সৃষ্টি কৰিলে বেছিসংখ্যক দৰ্শকক আকৰ্ষণ কৰিব পাৰি আৰু প্ৰাচীন জ্ঞান সুলভ কৰি তুলিব পাৰি।
সৃষ্টিশীল লেখাঃ ধ্ৰুপদী ভাষা বা ইয়াৰ শৈলীগত বৈশিষ্ট্যসমূহ ব্যৱহাৰ কৰি নতুন সাহিত্যিক ৰচনা প্ৰস্তুত কৰিলে ভাষাটো গতিশীল আৰু সক্ৰিয় কৰি ৰাখিব পাৰি।
২/ চৰকাৰী কৰ্তৃপক্ষ:
নীতি প্ৰণয়নঃ ধ্ৰুপদী ভাষাৰ শিক্ষা, গৱেষণা আৰু প্ৰসাৰক সমৰ্থন কৰা নীতি প্ৰণয়নে ইয়াৰ সংৰক্ষণৰ বাবে সম্পদ আবণ্টন কৰাটো নিশ্চিত কৰে।
পুঁজি আৰু অনুদান: ধ্ৰুপদী ভাষাৰ সৈতে জড়িত প্ৰকল্প, প্ৰকাশন, আৰু গৱেষণাৰ বাবে আৰ্থিক সহায় আগবঢ়োৱা।
প্ৰতিষ্ঠানিক সহায়: বিশ্ববিদ্যালয় আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানত ধ্ৰুপদী ভাষা অধ্যয়নৰ বাবে সুকীয়া বিভাগ বা কেন্দ্ৰ স্থাপন আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰা।
অসম সাহিত্য সভাৰ মুখ্য কাৰ্যালয়
৩/ শিক্ষানুষ্ঠানসমূহঃ
পাঠ্যক্ৰমৰ বিকাশঃ বিদ্যালয় আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত ধ্ৰুপদী ভাষাসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিলে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ মাজত আগতীয়াকৈ আগ্ৰহ আৰু পৰিচিতিৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
কৰ্মশালা আৰু আলোচনা চক্ৰঃ ধ্ৰুপদী ভাষাৰ ইতিহাস, সাহিত্য, আৰু সাংস্কৃতিক দিশসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি সজাগতা আৰু বুজাবুজি বৃদ্ধি কৰা অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰা।
৪/ অসম সাহিত্য সভাৰ দৰে সাংস্কৃতিক সংগঠনঃ
সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান: ধ্ৰুপদী ভাষা আৰু ইয়াৰ সাহিত্যক উদযাপন কৰা উৎসৱ, বক্তৃতা, আৰু পৰিবেশন আয়োজন কৰা।
সহযোগিতা: বিশ্বব্যাপী সংস্থাসমূহৰ সৈতে অংশীদাৰিত্ব কৰি জ্ঞান বিনিময় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত ধ্ৰুপদী ভাষাসমূহক প্ৰচাৰ কৰা।
৫/ সাধাৰণ জনতা:
সম্প্ৰদায়ৰ সংযোগ: স্থানীয় সম্প্ৰদায়সমূহক ধ্ৰুপদী সাহিত্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি পঠন গোট বা আলোচনা মঞ্চৰ দৰে অনুষ্ঠান আয়োজন কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা।
পোষকতা: সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত ধ্ৰুপদী ভাষাৰ গুৰুত্বৰ পোষকতা কৰা আৰু ইয়াৰ প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত দূত হিচাপে কাম কৰা।
৬/ সংবাদ মাধ্যম আৰু প্ৰযুক্তি:
ডিজিটেল সম্পদঃ অনলাইন প্লেটফৰ্ম, এপ, বা ৱেবছাইট সৃষ্টি কৰা যিয়ে ধ্ৰুপদী ভাষাৰ সৈতে জড়িত সম্পদ, পাঠ্য, আৰু শিক্ষণ সামগ্ৰী প্ৰদান কৰে।
মিডিয়া এক্সপোজাৰঃ ধ্ৰুপদী ভাষা আৰু ইয়াৰ তাৎপৰ্য্যৰ বিষয়ে বাতৰি, কাহিনী, আৰু তথ্যচিত্ৰসমূহ প্ৰচাৰ কৰিবলৈ মিডিয়া চেনেল ব্যৱহাৰ কৰা।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
৭) অসমীয়া ভাষাক Unicodeৰ অন্তৰ্গত কৰাৰ প্ৰচেষ্টা লোৱা অতি প্ৰয়োজনীয়:
সহযোগিতা আৰু সক্ৰিয় ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি এই অংশীদাৰসকলে ধ্ৰুপদী ভাষাসমূহৰ সজীৱতা নিশ্চিত কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত এই ভাষাসমূহক সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক বক্তৃতাৰ অবিচ্ছেদ্য অংশ হৈ থাকিব পাৰে।
উল্লেখ্য যে, ২০১৩ চনৰ পৰা মাৰাঠী ভাষাৰ ধ্ৰুপদী মৰ্যাদাৰ দাবী বাকী আছিল আৰু মহাৰাষ্ট্ৰত অনুষ্ঠিত হ’বলগীয়া বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ ঠিক পূৰ্বে কেন্দ্ৰীয় কেবিনেটে মাৰাঠী ভাষাক ধ্ৰুপদী ভাষাৰ মৰ্যাদা দিয়াত অনুমোদন জনাইছে। একেদৰে, পশ্চিম বংগৰ সৰ্ববৃহৎ উৎসৱ দুৰ্গা পূজাৰ মাজতে বাংলা ভাষাক ধ্ৰুপদী ভাষাৰ স্বীকৃতি দিয়া হৈছে। এই ৰাজনৈতিক আখ্যানবোৰৰ মাজতো ভাৰত চৰকাৰৰ ৩ অক্টোবৰৰ ঘোষণা সঁচাকৈয়ে অসমৰ বাবে এক স্মৰণীয় ক্ষণ হৈ ৰ'ব।
(লেখক অসম চৰকাৰৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত আৰক্ষী সঞ্চালক প্ৰধান; অসম লোকসেৱা আয়োগৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ আৰু 'আৱাজ-দ্য ভইচ অসম'ৰ মুখ্য কাৰ্যবাহী বিষয়া)
