নতুন দিল্লী
ইটালীৰ ইনষ্টিটিউট ফৰ ইণ্টাৰনেশ্যনেল পলিটিকেল ষ্টাডিজৰ (আই এছ পি আই) প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বত উপসাগৰীয় অঞ্চলসমূহ ভাৰতৰ ক্ৰমান্বয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ কৌশলগত অংশীদাৰ আৰু ইয়াৰ ‘বৰ্ধিত চুবুৰী’ৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ পৰিছে।
লোকসভা নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ দ্বিতীয় শেষ ভ্ৰমণ আছিল সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহী (ইউ এ ই) আৰু কাটাৰ।
২০১৪ চনত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছৰে পৰা উপসাগৰীয় ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্কৰ পৰিৱৰ্তন ঘটিছে। উপসাগৰ ভাৰতৰ বাবে বৈদেশিক-আৰু নিৰাপত্তা-নীতিৰ অগ্ৰাধিকাৰ হিচাপে পৰিগণিত হৈছে, য’ত নতুন দিল্লীৰ আগ্ৰহ আৰু প্ৰভাৱ বৃদ্ধি পাইছে বুলি বৈদেশিক নীতি বিষয়ৰ গৱেষক বিৰাজ ছোলংকিয়ে লিখিছে।
ইয়াৰ পূৰ্বে এই সম্পৰ্ক কেৱল শক্তি, বাণিজ্য আৰু ভাৰতীয় প্ৰবাসীসকলৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত আছিল। কিন্তু এতিয়া উপসাগৰীয় দেশৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্কই ৰাজনৈতিক দিশ, বিনিয়োগ, আৰু প্ৰতিৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তা সহযোগিতাক সামৰি লৈ এক নতুন পৰিৱেশ ৰচনা কৰিছে।
আজি ভাৰতৰ অগ্ৰাধিকাৰসমূহৰ ভিতৰত আছে অৰ্থনৈতিক বিকাশ বৃদ্ধিৰ বাবে বিনিয়োগ আকৰ্ষণ কৰা, আঞ্চলিক নিৰাপত্তাজনিত উদ্বেগ (আৰব সাগৰ আৰু উপসাগৰীয় অঞ্চলকে ধৰি) সমাধান কৰা, আৰু ইয়াৰ আঞ্চলিক উপস্থিতি আৰু প্ৰভাৱ বৃদ্ধি কৰা।
২০১৫ চনত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ ইউ এ ই ভ্ৰমণ ৩৪ বছৰৰ ভিতৰত ভাৰতীয় প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ প্ৰথমটো ইউ এ ই ভ্ৰমণ আছিল। একেদৰে, ২০১৯ চনৰ আগষ্ট মাহত বাহৰেইন ভ্ৰমণ কৰিছিল ভাৰতীয় প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে। শেহতীয়াকৈ তেওঁৰ ইউ এ ই ভ্ৰমণ আছিল উপসাগৰীয় দেশখনলৈ তেওঁৰ সপ্তমটো ভ্ৰমণ।
উপসাগৰীয় অঞ্চলত ভাৰতৰ বৃহৎ অংশীদাৰিত্ব আছে, যিহেতু এই অঞ্চলত প্ৰায় ৮৮ লাখ ভাৰতীয় নাগৰিক বাস কৰে। উপসাগৰীয় সহযোগিতা পৰিষদ (জিচিচি) ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ আঞ্চলিক ব্লকৰ বাণিজ্যিক অংশীদাৰ। ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতৰ মুঠ বাণিজ্যৰ ১৫.৮ শতাংশ জিচিচিৰ সৈতে আছিল, ইউৰোপীয় সংঘৰ সৈতে মুঠ বাণিজ্যৰ ১১.৬ শতাংশ আছিল।
ইউ এ ইয়ে ধাৰাবাহিকভাৱে উপসাগৰীয় অঞ্চলৰ ভিতৰত ভাৰতৰ প্ৰধান বাণিজ্যিক অংশীদাৰ হৈ আহিছে আৰু সামগ্ৰিকভাৱে ভাৰতৰ তৃতীয় বৃহত্তম বাণিজ্যিক অংশীদাৰ। চৌদি আৰব চতুৰ্থ স্থানত আছে।
উপসাগৰীয় অঞ্চলত ভাৰতৰ ক্ৰমবৰ্ধমান কৌশলগত আৰু অৰ্থনৈতিক স্বাৰ্থৰ ফলত বিনিয়োগ, ৰাজনৈতিক সম্পৰ্ক, আৰু প্ৰতিৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তা সহযোগিতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ভাৰত-উপসাগৰীয় সম্পৰ্কৰ নতুন দিশ উন্মোচন হৈছে। ভাৰতত উপসাগৰীয় বিনিয়োগ বৃদ্ধিৰ ফলত ভাৰত আৰু উপসাগৰীয় দেশৰ মাজতো অৰ্থনৈতিক সহযোগিতা বৃদ্ধি পাইছে।
আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য কথাটো হ’ল ভাৰত ক্ৰমান্বয়ে আকৰ্ষণীয় অৰ্থনৈতিক বজাৰত পৰিণত হোৱাৰ লগে লগে ছৌদি আৰব আৰু ইউ এ ইয়ে ভাৰতত ক্ৰমে ১০০ বিলিয়ন আৰু ৭৫ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ বিনিয়োগৰ লক্ষ্য ঘোষণা কৰিছিল।
ভাৰতৰ প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ (এফ ডি আই)ৰ সপ্তম বৃহত্তম উৎস ইউ এ ই, বৰ্তমান ১৫.৩ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ। ২০২২ চনৰ মাৰ্চ মাহলৈকে ছৌদি আৰবে ৩.২ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ বিনিয়োগ কৰাৰ বিপৰীতে কাটাৰে যোৱা বছৰ ১.৫ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰতকৈ অধিক বিনিয়োগ কৰিছিল।
২০২৩ চনৰ আগষ্ট মাহত কাটাৰ বিনিয়োগ কৰ্তৃপক্ষই ৰিলায়েন্স ৰিটেইল ভেঞ্চাৰছত ১ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ বিনিয়োগৰ কথাও ঘোষণা কৰে। ইয়াৰ উপৰিও ২০২৪ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত ছৌদি আৰামকোৱে উল্লেখ কৰিছিল যে ভাৰতত কোম্পানীটোৰ ডাউনষ্ট্ৰিম বিনিয়োগ বৃদ্ধিৰ বাবে ভাৰতীয় কোম্পানীসমূহৰ সৈতে গুৰুতৰ আলোচনা হৈছে।
তদুপৰি ২০২৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু ক্ৰাউন প্ৰিন্স মহম্মদ বিন ছালমানে ৰত্নাগিৰিত প্ৰকল্পটো দ্ৰুতগতিত আগুৱাই নিয়াৰ বাবে যৌথ টাস্ক ফ’ৰ্চ গঠনৰ চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে। ভাৰতে I2U2 গ্ৰুপিঙৰ সৈতে জড়িত হৈ ভাৰত-মধ্যপ্ৰাচ্য-ইউৰোপ অৰ্থনৈতিক কৰিডৰ (IMEC)ত যোগদান কৰে। ফেব্ৰুৱাৰী মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ ইউ এ ই ভ্ৰমণৰ সময়ত ভাৰত আৰু ইউ এ ইৰ সমকক্ষ দেশসমূহেও আই এম ই চি সন্দৰ্ভত আন্তঃচৰকাৰী কাঠামো চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে।
আই এছ পি আইৰ প্ৰতিবেদনত আৰু অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে যে ইউ এ ইৰ ৰাষ্ট্ৰপতি শ্বেইখ মহম্মদ বিন জায়েদ আল নাহিয়ানকে ধৰি প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু উপসাগৰীয় নেতাসকলৰ ব্যক্তিগত সম্পৰ্কই সেই দেশসমূহৰ সৈতে ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক সম্পৰ্ক গভীৰ কৰি তুলিছে, আস্থা গঢ়ি তুলিছে আৰু স্পৰ্শকাতৰ বিষয়সমূহত একেলগে কাম কৰাৰ ইচ্ছাও গঢ়ি তুলিছে।
ইয়াৰ ফলত সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী, সামুদ্ৰিক সুৰক্ষা আৰু নৌসেনাৰ সহযোগিতাকে ধৰি প্ৰতিৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তাৰ সহযোগিতাও বৃদ্ধি পাইছে।
উপসাগৰীয় অঞ্চলৰ সৈতে সম্পৰ্ক সম্প্ৰসাৰিত কৰি ভাৰতে বহু বেছি লাভ আদায় কৰিবলৈ সাজু হৈছে, কিন্তু গৱেষক ছোলাংকীয়ে আই এছ পি আইৰ বাবে যুগুত কৰা প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰিছে যে নতুন দিল্লীয়েও মধ্য প্ৰাচ্যত অৱনতি ঘটা নিৰাপত্তা পৰিৱেশৰ বাবে ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে।
ইজৰাইল-হামাছ যুদ্ধৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ আৰু লোহিত সাগৰত জাহাজ আক্ৰমণৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ ভাৰতৰ শক্তি সুৰক্ষা আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশত পৰিছে। একেৰাহে তৃতীয়বাৰৰ বাবে বিজয়ৰ পিছত মোদী ৩.০ চৰকাৰে দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছে আৰু ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতিৰ অগ্ৰাধিকাৰৰ ভিতৰত উপসাগৰীয় অঞ্চলৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্ক সুদৃঢ় কৰাটোও অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব।
উপসাগৰীয় ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বাবে ভাৰত বৰ্ধিত ‘কৌশলগত অংশীদাৰ’ হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। ক্ৰমবৰ্ধমান ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু নিৰাপত্তা স্বাৰ্থৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ সমান্তৰালভাৱে পাৰস্পৰিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহ পৰিচালনা কৰাটোৱেই হ’ব ভাৰত-উপসাগৰীয় সম্পৰ্ক শক্তিশালী আৰু অধিক অভিলাষী কৰাৰ মূল চাবিকাঠি বুলি প্ৰতিবেদনত আৰু কোৱা হৈছে।
