আতিৰ খান
ভাৰতীয় উলেমা বা ধৰ্মীয় পণ্ডিতসকলে বৰ্তমান সময়ত প্ৰাসংগিক হৈ থাকিবলৈ নিজৰ ভূমিকাক নতুন ৰূপ দিব লাগিব। পুৰণি শিক্ষাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁলোকে পুৰণি পথৰ পৰা ওলাই আহি নতুন ধাৰণা বিচাৰি উলিয়াব লাগে। নিশ্চিতভাৱে ভাৰতীয় মুছলমান পণ্ডিতসকলে ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ যুঁজলৈ মূল্যৱান অৰিহণা আগবঢ়োৱাৰ দৰে বিভিন্ন মহান কাম সম্পন্ন কৰিছে। ইয়াৰে বহুতে আজিও বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম কৰি আছে।
কিন্তু বহু ভাৰতীয় উলেমা আজিও অতীতৰ চিন্তাধাৰাৰ মাজতে আবদ্ধ হৈ আছে। পৃথিৱীখন সলনি হৈ আছে, আৰু তেওঁলোকৰ বাবে নিজৰ দৃষ্টিভংগীৰ সালসলনি কৰাটো প্ৰয়োজনীয়। পৰম্পৰাক আধুনিক চিন্তাধাৰাৰ সৈতে মিহলি কৰাৰ এয়া হৈছে নিখুঁত সময়।
ইছলামিক ইতিহাসত উলেমা (মুছলমান ধৰ্মীয় পণ্ডিত)ৰ ধাৰণাটো আৰম্ভ হৈছিল খলিফাসকলৰ অন্যতম হজৰত ওমৰৰ পৰা। ইছলাম অধ্যয়নত নিজকে উৎসৰ্গা কৰিব পৰা পণ্ডিতৰ দল এটাক সমৰ্থন কৰাটো তেওঁ গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি অনুভৱ কৰিছিল। প্ৰয়োজনত তেওঁলোকৰ পৰামৰ্শ ল’ব।
আগতে মুছলমান শাসকসকলে ইছলামিক আইন অনুসৰি শাসন কৰিছিল। আজি পৃথিৱীখন সলনি হৈছে, দেশসমূহ কেৱল শ্বৰীয়ত নহয়, ধৰ্মনিৰপেক্ষ মূল্যবোধৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈছে।
চুফি পণ্ডিত সকলৰ সৈতে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী
ইছলামিক শাসনৰ দিনত উলেমাসকলৰ উল্লেখযোগ্য ভূমিকা আছিল। তেওঁলোকে আইন গঢ় দিছিল, আদালত, বিদ্যালয় পৰিচালনা কৰিছিল আৰু সামাজিক প্ৰতিষ্ঠানসমূহক প্ৰভাৱিত কৰিছিল। কিন্তু সময় সলনি হৈছে। এতিয়া তেওঁলোকৰ গুৰুত্ব ধৰ্মীয় শিক্ষা আৰু আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ ওপৰত। তথাপিও সমাজৰ মূল্যবোধ গঢ় দিয়াত তেওঁলোকে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
আজিৰ ভাৰতত উলেমাসকলে আইন প্ৰণয়ন নকৰে বা আদালত নিয়ন্ত্ৰণ নকৰে। আমাৰ সংবিধান অনুসৰি সমগ্ৰ দেশতে ইছলামিক নিয়ম বলবৎ কৰিব নোৱাৰি। যিকোনো দেশতে পৃথক আইন থাকিব নোৱাৰে। গতিকে, উলেমাসকলে নিশ্চিত কৰিব লাগে যাতে দেশত কোনো ধৰণৰ বিভ্ৰান্তি নহয়। প্ৰতিষ্ঠিত ব্যৱস্থাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি আইন-শৃংখলাৰ বাবে আমাক এক স্পষ্ট দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজন।
ভাৰতীয় উলেমাসকলৰ বাবে শীৰ্ষ অগ্ৰাধিকাৰ হ’ব লাগে এক বৃহৎ অশিক্ষিত জনসংখ্যাৰ বাবে মুছলমান শিক্ষাৰ বাবে উপযুক্ত পন্থা বিচাৰি উলিওৱা। এটা সুষম পন্থা হ’ব পাৰে আলিগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ আধুনিক শিক্ষাৰ সৈতে দেওবন্দ বিদ্যালয়ৰ পৰম্পৰাগত শিক্ষাৰ সংমিশ্ৰণ। দুয়োটাই মূল ৰূপৰ পৰা সলনি হৈছে।
ছৌদি আৰব বেণ্ডৰ পুৰুষ আৰু মহিলা সংগীতজ্ঞ সকলৰ সংগীত পৰিৱেশন
পূৰ্বে আলিগড় বিশ্ববিদ্যালয়ে চৰকাৰী সমৰ্থক আৰু দেওবন্দ চৰকাৰী বিৰোধী আছিল। কিন্তু, সময়ৰ লগে লগে আলিগড় বিশ্ববিদ্যালয় আৰু দেওবন্দ বিদ্যালয়ৰ বহু পৰিৱৰ্তন হৈছে। দুয়োখন প্ৰতিষ্ঠানে এতিয়া ভাৰতীয় দেশ আৰু ৰাষ্ট্ৰ ধাৰণাক সমৰ্থন কৰে আৰু দেশলৈ উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছে।
আজিৰ মুছলমান শিক্ষাই কেৱল ধৰ্মীয় অধ্যয়নত গুৰুত্ব দিলে নহ'ব, ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ মাজত বৈজ্ঞানিক মানসিকতা গঢ়ি তোলাত অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া উচিত। আমি ইতিহাসৰ পৰা শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা উচিত। আমি ইতিমধ্যে আল-কিন্দি, আল-ফৰাবী, ইবনে ৰুছদ, ইবনে চিনাৰ দৰে মুছলমান পণ্ডিতক আওকাণ কৰাৰ মূল্য ভৰিবলগীয়া হৈছে। তেওঁলোকে আলোকজ্জ্বল আৰু নৱজাগৰণৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল, যিবোৰ আন্দোলনে পশ্চিমীয়া বিশ্বত বৃহৎ পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰিছিল।
তদুপৰি, মানুহক প্ৰচলিত ব্যৱস্থাসমূহক সন্মান জনাই ধৰ্মৰ ৰাজনীতিকৰণ বন্ধ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে। খিলাফতৰ কল্পনাত জীয়াই থকাতকৈ আমি আমাৰ সময়ৰ বাস্তৱতাৰ প্ৰতি সচেতন হোৱাটো প্ৰয়োজন। ভাৰতীয় মুছলমান সম্প্ৰদায়ে কোনো এটা ৰাজনৈতিক দলৰ প্ৰতি বিৰক্ত হোৱা উচিত নহয়। শ্ৰেষ্ঠ প্ৰাৰ্থী জয়ী হওক– আমাৰ গণতন্ত্ৰৰ পথ প্ৰদৰ্শক নীতি হ’ব লাগে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
আজিৰ পৃথিৱীত ভাৰতীয় উলেমাৰ দ্বিতীয়টো গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা হ’ব লাগে জীৱনৰ পাৰ্থিৱ আৰু আধ্যাত্মিক দিশসমূহৰ সমন্বয় সাধন কৰা। তেওঁলোকে জীৱন আৰু পৰলোক দুয়োটাকে বিবেচনা কৰা সুষম পন্থা বিচাৰিব লাগে, দুয়োটা পৰ্যায়ৰ বাবে পথ প্ৰদৰ্শন আৰু আচৰণক সমানে গুৰুত্ব দিব লাগে।
জীৱনত মুছলমানৰ আচৰণত নৈতিক মূল্যবোধ, সকলো ধৰ্মৰ মানুহৰ প্ৰতি সহানুভূতি, সামাজিক ঐক্য, সংঘাত হ্ৰাস কৰা আদি প্ৰতিফলিত হ’ব লাগে। সাহিত্যৰ ভুল ব্যাখ্যাৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা যিকোনো ভুল বুজাবুজিৰ সমাধান আৰু সংশোধন কৰা উচিত।
উলেমাৰ তৃতীয় উল্লেখযোগ্য অগ্ৰাধিকাৰ হ’ব লাগে মহিলাৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰা। আগৰ দিনত হজৰত ওমৰৰ যুগত ল’ৰা-ছোৱালী উভয়ে শিক্ষা লাভ কৰাটো বাধ্যতামূলক আছিল। মহিলাসকলে পুৰুষৰ কাষত কাম কৰিছিল; তেওঁলোকে ৰাজহুৱা জীৱনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল; তেওঁলোকে বক্তৃতা দিছিল, ধৰ্মধ্বনি দিছিল, কবিতা ৰচনা কৰিছিল, সাহায্য কৰ্মী হিচাপে যুদ্ধলৈ গৈছিল আৰু কেতিয়াবা যুদ্ধতো অংশ লৈছিল। মদিনাত মহিলাক বজাৰৰ মুৰব্বী হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছিল, যিটো আছিল এক বৃহৎ নাগৰিক দায়িত্বৰ পদ।
দাৰুল উলুম দেওবান্দ ( ছবি- ইণ্টাৰনেট)
তমিম আনছাৰী আৰু তিনা ইউ পুৰোহিতৰ দৰে পণ্ডিতসকলে ইছলামিক ইতিহাস আৰু আধুনিকতাবাদৰ সন্ধান কৰিছে। পুৰোহিতৰ গ্ৰন্থই উজ্জ্বল কৰি তুলিছে যে ১৮৫০ চনৰ পৰা ১৯৫০ চনলৈকে ঔপনিৱেশিক কালৰ দ্বাৰা মুছলমান আধুনিকতাবাদী ধাৰণা গঢ় লৈ উঠিছিল। মুছলমান শক্তিৰ অৱনতি আৰু ১৯ আৰু ২০ শতিকাত ইউৰোপীয় সাম্ৰাজ্যবাদৰ উত্থানৰ বাবে বিশ্বৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ইছলামক পুনৰ সংজ্ঞায়িত কৰাৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল ভাৰতীয় উলেমাসকলে।
ঔপনিৱেশিকতাবাদৰ তীব্ৰ বিৰোধিতাৰ বাবে বহু মুছলমান উলেমাই আধুনিক শিক্ষাৰ লগত খাপ খুৱাবলৈ অনিচ্ছা কৰিছিল। তেওঁলোকৰ এই অনিচ্ছাৰ ফলত আজি সমাজখনে বিষম পৰিণতিৰ সন্মুখীন হৈছে।
পৰিৱৰ্তিত সময়ৰ লগত খাপ খুৱাবলৈ সম্প্ৰদায়টোৱে কৰা সংগ্ৰামৰ এক আকৰ্ষণীয় উদাহৰণ হ'ল "বিহিষ্টি জেৱাৰ" নামৰ গ্ৰন্থখন। এই গ্ৰন্থখন ৰচনা কৰিছে ভাৰতীয় ইছলামিক পণ্ডিত আশ্ৰাফ আলী থানৱীয়ে। গ্ৰাম্য অঞ্চলতো ই এগৰাকী মুছলমান কইনাৰ বস্ত্ৰাভূষণৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ পৰিছিল।
২০২৩ চনত মহাকাশলৈ যোৱা প্ৰথমগৰাকী ছৌদি মহিলা মহাকাশচাৰী হিচাপে মনোনীত হোৱা ৰায়নাহ বাৰ্নৱী
বাৰ্বাৰা মেটকাফ নামৰ এগৰাকী সন্মানীয় পণ্ডিতে থানভিৰ গ্ৰন্থ ইংৰাজীলৈ অনুবাদ কৰি তেওঁ লিখা সময় বিবেচনা কৰি ইছলামৰ ওপৰত তেওঁৰ চিন্তাধাৰাৰ প্ৰশংসা কৰে। কিন্তু বহু ভাৰতীয় মুছলমান মহিলা আৰু পণ্ডিতে তেওঁৰ এই মতক সমালোচনা কৰে যে নাৰীক সীমিত ঘৰুৱা ভূমিকাত আৱদ্ধ কৰি ৰাখিছিল।
ভাৰতীয় উলেমাসকলে বিগত ৯০ বছৰৰ পুৰণি সাহিত্য সযতনে পৰ্যালোচনা কৰা উচিত। এনে পুৰণি ধাৰণাবোৰ ইছলাম অথবা বৰ্তমান সময়ৰ প্ৰকৃত মূল্যবোধৰ লগত মিলি নাযায়। কোনগৰাকী শিক্ষিত মুছলমান ছোৱালীয়ে এই আওপুৰণি বিশ্বাসবোৰক সমৰ্থন কৰিব ? মুছলমান পৰিয়ালত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলোৱা সাহিত্যৰ এই অংশবোৰ আঁতৰোৱাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
মুছলমান ছোৱালীক শিক্ষা গ্ৰহণৰ বাবে প্ৰেৰণা যোগাব লাগে, যাতে তেওঁলোকে চাকৰি বিচাৰিব পাৰে আৰু নিজৰ আকাংক্ষা পূৰণ কৰিব পাৰে। নিয়োগে তেওঁলোকক ভাই-ভনীৰ শিক্ষাৰ খৰচ আৰু বৃদ্ধ পিতৃ-মাতৃৰ চিকিৎসাৰ খৰচ বহনতো সহায় কৰিব পাৰে।
অতীতত বাস কৰাৰ পৰিৱৰ্তে আমি মুছলমান ল’ৰা-ছোৱালীৰ সাম্প্ৰতিক সফলতাৰ কাহিনী শ্বেয়াৰ কৰা উচিত। তেওঁলোকৰ বহুতেই জীৱনত পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছে। আমি প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিব লাগিব যে কিমানজন উলেমাই ড° এপিজে আব্দুল কালামক মুছলমান ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে আদৰ্শ হিচাপে গণ্য কৰে ? ভাৰতীয় মুছলমানৰ বাবে তেওঁ এজন প্ৰেৰণাদায়ক ব্যক্তি হোৱাৰ যোগ্য নহয়নে?
মহিলা ফিটনেছ প্ৰশিক্ষক আলিয়া ফাৰুক
শেষত উলেমাসকলে ইজতিহাদৰ প্ৰথা পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা উচিত, য’ত ইছলামিক বিশেষজ্ঞৰ দ্বাৰা স্বতন্ত্ৰ যুক্তিৰ জৰিয়তে সমসাময়িক সমস্যাৰ সমাধান বিচাৰি উলিওৱাৰ বিষয়টো জড়িত হৈ আছে। এই প্ৰথাৰ বিশাল সম্ভাৱনা আছে আৰু ফলপ্ৰসূভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিলে আমাৰ সময়ৰ উল্লেখযোগ্য সমস্যাসমূহ সমাধান কৰিব পৰা যাব।
তদুপৰি, ইছলামিক জগতত কি ঘটি আছে তাৰ প্ৰতিও আমি গুৰুত্ব দিব লাগিব। ছৌদি সমৰ্থিত মুছলিম ৱৰ্ল্ড লীগ আৰু ইণ্ডোনেছিয়াৰ নাহদলাতুল উলামাৰ দৰে পদক্ষেপে উদাৰবাদী ইছলামক প্ৰচাৰ কৰিছে। তেওঁলোকে সক্ৰিয়ভাৱে বিশ্বৰ ধৰ্মগুৰুসকলৰ সৈতে সংযোগ গঢ়ি তুলিছে। এই পন্থাই বিভিন্ন সভ্যতাৰ মাজত সংঘৰ্ষ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
ভাৰতীয় উলেমাসকলেও একেদৰেই আগবাঢ়ি গৈ ইছলামিক শিক্ষাক ভাৰতীয় প্ৰেক্ষাপটৰ লগত খাপ খুৱাই লোৱাত মনোনিৱেশ কৰা উচিত। এই পন্থাই সামগ্ৰিকভাৱে সমাজখন উপকৃত হোৱা ইতিবাচক পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে।
(আতিৰ খান আৱাজ দ্য ভইচ'ৰ মুখ্য সম্পাদক)
