ইউছুফ তাহমী/নতুন দিল্লী
জনপ্ৰিয়ভাৱে ‘বাৰ্ডমেন’ নামেৰে পৰিচিত আৰু ভাৰতৰ প্ৰথম পক্ষীবিদ বুলি গণ্য কৰা চেলিম আলীৰ জীৱনটো এটা সৰু ঘটনাই সলনি কৰি পেলাইছিল। ১৮৯৬ চনৰ ১২ নৱেম্বৰত ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ বম্বেত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল। মাত্ৰ এবছৰ বয়সতে দেউতাকৰ মৃত্যু হয় আৰু তিনি বছৰ বয়সতে মাকৰো মৃত্যু হয়। ইয়াৰ পিছত ককাক আৰু পেহীয়েকে তেওঁক ডাঙৰ-দীঘল কৰিছিল।
চেলিম আলীৰ বয়স ১০ বছৰ হওঁতে তেওঁক ককাকে এয়াৰ গান এটা দিছিল, যাৰ বাবে চৰাই চিকাৰৰ চখত পৰিণত হৈছিল। এদিন তেওঁ এটা ধুনীয়া চৰাই মাৰি ককাক দেখুৱাই দিলে। ককাকে তেওঁক চৰাইটোৰ চিনাক্তকৰণৰ বাবে বম্বে নেচাৰেল হিষ্ট্ৰী ছ’চাইটি (বিএনএইচএছ)লৈ পঠিয়াইছিল, য’ত সচিব ডব্লিউ এছ মিলাৰ্ডে চৰাইটোক চিনাক্ত কৰি সংগ্ৰহালয়ত দেখুৱাইছিল। এই ঘটনাটোৱেই হৈ পৰিল চেলিম আলীৰ চৰাইৰ প্ৰতি গভীৰ আগ্ৰহৰ কাৰণ। এই অভিজ্ঞতাক তেওঁ তেওঁৰ আত্মজীৱনী ‘দ্য ফ’ল অৱ এ স্পাৰ’ত এক টাৰ্নিং পইণ্ট বুলি অভিহিত কৰিছে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
চেলিম আলীৰ মটৰ চাইকেলৰ প্ৰতিও বৰ আকৰ্ষণ আছিল। ম্যানমাৰলৈ যোৱাৰ সময়ত তেওঁ প্ৰথম মটৰ চাইকেল কিনিছিল। ইয়াৰ পিছত তেওঁৰ হাতত বহুতো ভিন্ন কোম্পানীৰ মটৰ চাইকেল আছিল। ১৯৫০ চনত ছুইডেনত অনুষ্ঠিত হোৱা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পক্ষীবিজ্ঞান কংগ্ৰেছত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ তেওঁ মটৰ চাইকেলেৰে ইউৰোপত উপস্থিত হয়। এই দুঃসাহসিক যাত্ৰাত তেওঁও আঘাত পাইছিল যদিও তেওঁৰ একমাত্ৰ দুখ আছিল যে তেওঁৰ হাতত বিএমডব্লিউ মটৰ চাইকেল নাছিল।
১৭ বছৰ বয়সত শিক্ষা সমাপ্ত কৰি বাৰ্মাত কিছু সময় কটোৱাৰ পিছত পুনৰ পঢ়া-শুনা আৰম্ভ কৰে চেলিম আলীয়ে। তেওঁৰ গৱেষণাত সহায় কৰা তেওঁৰ দূৰৈৰ আত্মীয় তেহমিনাক বিয়া কৰাইছিল। মৃত্যুৰ পিছত চেলিম আলী যথেষ্ট অকলশৰীয়া হৈ পৰিল।
তেওঁৰ কিতাপ খনত বিখ্যাত পক্ষীবিদ চেলিম আলী আৰু চৰাইৰ ওপৰত তেওঁৰ অধ্যয়নৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। চলিম আলীয়ে চৰাইৰ জীৱনৰ বহু অনন্য দিশ আৱিষ্কাৰ কৰি বিশ্ববাসীক জনাইছিল যে কিছুমান চৰাই বহুবিবাহী।
বাইকৰ সৈতে চেলিম আলীৰ বহু পুৰণি দৃশ্য
চৰাইয়ে বাহ সজা পদ্ধতিৰ ওপৰতো তেওঁ গৱেষণা কৰিছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, ওখ গছত বিশেষকৈ কলগছত বাহ সাজি থকা এটা নিৰ্দিষ্ট চৰাইৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। বাহটোত নিৰাপত্তাৰ বাবে দুটা দুৱাৰ থাকে—এটা প্ৰৱেশৰ বাবে আৰু আনটো জৰুৰীকালীন প্ৰস্থানৰ বাবে, যাৰ ফলত ই সাপৰ দৰে শিকাৰুৰ পৰা পলায়ন কৰিব পাৰে। ইয়াৰ বাহিৰেও এই চৰাইবোৰে কলপাতৰ পৰা ইমানেই প্ৰবলভাৱে বাহ সাজে যে প্ৰচণ্ড বতাহেও ইয়াৰ ক্ষতি কৰিব নোৱাৰে।
এই চৰাইৰ বাহত কেতিয়াবা মলি আৰু মৰা পোক-পৰুৱা থাকে, কিয়নো ই তিতা মাটিত জুইকুৰা ধৰি বাহৰ ভিতৰত ৰাখি ভিতৰলৈ পোহৰ দিয়ে।
চেলিম আলীয়ে ভাৰত আৰু বিদেশ যেনে আফগানিস্তান আৰু ইউৰোপৰ পক্ষী বিজ্ঞানীসকলৰ সৈতেও কাম কৰিছিল। তেওঁৰ অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে তেওঁ চৰাইৰ নামতকৈ প্ৰজাতি আৰু আচৰণৰ প্ৰতি অধিক গুৰুত্ব দিছিল। চলিম আলীয়ে চৰাইৰ ওপৰত বহুতো গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিছে, যিবোৰ বহু শিক্ষানুষ্ঠানত পাঠদান কৰা হয়। তেওঁৰ পৰিয়ালৰ বহু লোকে তেওঁৰ পথ অনুসৰণ কৰি এই ক্ষেত্ৰত অৰিহণা যোগাইছে।
কিতাপ পঢ়ি থকাৰ সময়ত চেলিম আলী
চৰাইৰ প্ৰজাতি আৰু প্ৰকাৰৰ প্ৰতি চেলিম আলী অত্যন্ত আগ্ৰহী আছিল। তেওঁৰ জ্ঞান আৰু বিশেষজ্ঞতা ইমানেই গভীৰ আছিল যে চৰাইৰ গতিবিধি আৰু আচৰণৰ বিষয়ে তেওঁতকৈ বেছি আন কোনো পক্ষীবিজ্ঞানীয়ে নাজানিছিল বুলি ক’ব পাৰি। তেওঁ চৰাইৰ ওপৰত বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিছে, যিবোৰ এতিয়াও বহু শিক্ষানুষ্ঠানৰ পাঠ্যক্ৰমৰ অংশ। তেওঁৰ পৰিয়ালৰ বহু সদস্যইও তেওঁৰ পৰা প্ৰেৰণা লৈ এই ক্ষেত্ৰত নিজৰ কেৰিয়াৰ গঢ়ি তুলিছিল আৰু তেওঁৰ পথ অনুসৰণ কৰিছিল।
তেওঁৰ অৱদানৰ বাবে চেলিম আলীক ভাৰতৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক বঁটা পদ্মভূষণ আৰু পদ্ম বিভূষণ সন্মানেৰে সন্মানিত কৰা হয়। মৃত্যুৰ পূৰ্বে তেওঁক ৰাজ্যসভাত সংসদৰ সদস্য হিচাপে মনোনীত কৰা হৈছিল, তেওঁৰ অৱদানৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে। তেওঁৰ নামত বহু সংগ্ৰহালয়ো নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।
১৯৮৭ চনৰ ২০ জুনত তেওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁৰ নামত গোৱাৰ সমীপত এটা পক্ষী অভয়াৰণ্য স্থাপন কৰা হয়। স্বাধীনতাৰ পূৰ্বে কেইবাখনো ৰাজকীয় ৰাজ্যৰ অনুৰোধত তেওঁ ভাৰতৰ চৰাইবোৰৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰি শ্ৰেণীবিভাজন কৰিছিল। তেওঁ শেষ দিনবোৰ কৈছিল যে বম্বেৰ পৰা আঁতৰত থাকিও ৯০ বছৰ বয়সতো চৰাইৰ প্ৰতি সেই একেই তেওঁৰ কৌতুহল আছিল, শৈশৱত, যেতিয়া তেওঁ প্ৰথমবাৰৰ বাবে হালধীয়া ডিঙিৰ চৰাইক দেখা পাইছিল।
