জয়নাৰায়ণ প্ৰসাদ / কলকাতা
৬০ বছৰ হ'বলৈ তেওঁৰ মাত্ৰ তিনি বছৰ বাকী আছে। অগাধ পাণ্ডিত্যৰ অধিকাৰী ব্যক্তিজন হৈছে কলকাতাৰ অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলাম। তেওঁক লগ পোৱাটো এজোপা প্ৰকাণ্ড বটবৃক্ষৰ শীতল ছাঁত জিৰণি লোৱাৰ দৰেই।
তেওঁৰ সৈতে প্ৰথমটো সাক্ষাতত মোৰ এনেকুৱা লাগিছিল যেন মই এখন বৈ থকা শান্ত নদীৰ পাৰত বহুদিনীয়া ক্লান্ত দূৰ কৰিব পাৰিছো। এনে এক আকৰ্ষণীয় ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী হৈছে অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলাম। তেওঁ হিন্দু, ইছলাম আৰু খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ পবিত্ৰ ধৰ্মগ্ৰন্থ গীতা, কোৰান আৰু বাইবেলৰ বিষয়ে ভালদৰে পৰিচিত।
অধ্যাপক শ্বেইখ মকবুল ইছলাম ভাষাত যিমানেই পাকৈত, শ্ৰীমদ ভাগৱত গীতা আৰু কোৰান আৰু বাইবেলতো সিমানেই পাকৈত। অধ্যাপকগৰাকীৰ শৰীৰৰ প্ৰতিটো কোণত পুৰীৰ জগন্নাথ প্ৰভুৱে বাস কৰে। তেওঁ জন্মগতভাৱে এগৰাকী চুফী ব্যক্তি। চুফী পিতৃ শ্বেখ চাজাদ আলী আৰু মাতৃ হাজৰা খাতুনৰ পুত্ৰ অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে কেতিয়াও কল্পনা কৰা নাছিল যে তেওঁ ডাঙৰ হৈ এদিন অগণন গ্ৰন্থৰ ৰচয়িতা হ'ব।
অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামৰ সৈতে জয়নাৰায়ণ প্ৰসাদ
উল্লেখ্য যে, অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামৰ মাতৃভাষা হৈছে বাংলা। কিন্তু তেওঁ হিন্দী, হিন্দুস্তানী, বাংলা, উড়িয়া, অসমীয়া আৰু ইংৰাজী ভাষা ভালদৰে জানে। তেওঁ কয়-'মই ডেৰ-দুবছৰ বয়সত গাঁৱত এগৰাকী চুফী সাধুক লগ পাইছিলোঁ। ফাদাৰ শ্বেইখ সাজাদ আলী নিজেই চুফী আছিল, গতিকে চুফী সন্ত আৰু পণ্ডিতসকলে ঘৰত আহিছিল আৰু গৈছিল। গাঁৱত কেৱল চুফী নাছিল, বৈষ্ণৱ লোকো বৃহৎ সংখ্যক আছিল। গতিকে যেতিয়া মোৰ বয়স সাড়ে চাৰি বছৰ হ’ল, তেতিয়া লাহে লাহে সকলোৰে প্ৰভাৱত পৰিবলৈ ধৰিলে। সেই বয়সতে পুৰীৰ (ওড়িশা) ভগৱান জগন্নাথৰ বিষয়েও জানিব পাৰিলোঁ। মই ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে মোৰ মনটো অধিক মুকলি হৈ পৰিল। সকলো ধৰ্ম আৰু সংস্কৃতিৰ বিষয়ে অলপ অলপকৈ জানিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলো'।
কলকাতাৰ পৰা প্ৰায় ডেৰ-দুই ঘন্টা দূৰত্বত অৱস্থিত হাওৰা জিলাৰ বাগনান চহৰৰ সুবসিত গাঁৱত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে। ডাঙৰ হৈ দেউতাকৰ হাতত ধৰি তেওঁ কলকাতা চহৰলৈ আহিছিল। অধ্যাপক শ্বেখে কয়, 'মোৰ জন্ম হৈছিল ১৯৬৭ চনৰ ১ জুনত হাওৰা জিলাৰ বাগনান চহৰৰ সুবসিত গাঁৱত। ১৯৮৫ চনৰ পৰা মই হাওৰা ষ্টেচনৰ ওচৰত অবিৰতভাৱে বাস কৰি আহিছো। অৱশ্যে মোৰ সকলো শিক্ষা কলকাতা চহৰত সম্পন্ন হৈছিল।'
হৃদয়ত সুৰ, তুলসী আৰু মীৰাবাই থকা অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে এই পৰ্যন্ত ৬৫খন গ্ৰন্থ লিখিছে। এই গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত ‘গীতা-কোৰানৰ তুলনামূলক অধ্যয়ন’, ‘লোক সংস্কৃতিৰ উপাদানসমূহ’ আৰু গৱেষণা সম্পৰ্কীয় ‘লোক সংগীত বিজ্ঞান’ বহুলভাৱে সমাদৃত গ্ৰন্থ।
অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে লিখি থকা এক মূহুৰ্ত
অধ্যাপক শ্বেখে ২০১৫ চনত ওড়িশাৰ উটকাল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ‘ভাৰত-ওড়িয়া সাংস্কৃতিক সম্পৰ্ক’ বিষয়ত ডি.এল ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰিছে। তেওঁ কলিকতাৰ এছিয়াটিক ছ’চাইটিৰ ‘ছিনিয়ৰ ৰিচাৰ্চ ফেলো’ও হৈ আহিছে। ই আমাৰ দেশৰ প্ৰাচ্য শিক্ষাৰ সৰ্ববৃহৎ কেন্দ্ৰ। ইয়াৰ পিছত ১৯৯৭ চনৰ পৰা কলকাতাৰ আটাইতকৈ পুৰণি ছেইণ্ট পল কেথেড্ৰেল মিছন কলেজত সহযোগী অধ্যাপক হিচাপে তেওঁ কাম কৰে। এই মহাবিদ্যালয়ত তেওঁ বাংলা ভাষা আৰু সাহিত্যৰ পাঠদান কৰে। মহাবিদ্যালয়খন ১৮৬৫ চনত স্থাপিত হৈছিল।
অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামৰ মতে ধৰ্মক লৈ সমাজত চলি থকা সংঘাত অৰ্থহীন। মূল্যবোধৰ অভাৱেই ইয়াৰ মূল কাৰণ। অধ্যাপক মকবুল ইছলামে কয়, 'ভ্ৰাতৃত্ববোধ সৃষ্টি কৰিবলৈ মূল্যবোধ থকাটো অতি প্ৰয়োজনীয়। মূল্যবোধৰ শিক্ষা ভালদৰে বুজিব লাগিব, নহ’লে আমি সদায় যুঁজিয়ে থাকিব লাগিব।'
উল্লেখ্য যে, ফিলিপাইনছ, থাইলেণ্ড, মালয়েছিয়া, শ্ৰীলংকা, বাংলাদেশ আৰু নেপাল ভ্ৰমণ কৰি অহা অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে বহুবাৰ বিভিন্ন বঁটা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। ভগৱান জগন্নাথক লৈ কৰা অনুসন্ধানমূলক কামৰ বাবে তেওঁক ২০১৫ চনত ওড়িশাৰ সৰ্বোচ্চ সন্মান ‘নৱক্লেভাৰ বঁটা’ প্ৰদান কৰা হৈছিল।
অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে অধ্যয়ন কৰি থকা এক মূহুৰ্ত
এই বঁটা পুৰীৰ শংকৰাচাৰ্য স্বামী নিচলানন্দ সৰস্বতীৰ হাতৰ পৰা অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে গ্ৰহণ কৰে। অধ্যাপকগৰাকীয়ে কয়, 'জগন্নাথৰ ওপৰত তেওঁৰ মুঠ ১৪খন কিতাপ আছে। এই গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত ‘শ্ৰী জগন্নাথঃ বাংলা মানস আৰু লোকায়ত জীৱন’ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয়।' অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে ৰামকৃষ্ণ পৰমহংস আৰু শ্ৰীচৈতন্যৰ ওপৰতো গৱেষণামূলক কাম কৰিছে।
তেওঁ দক্ষিণ এছিয়া আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াত বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ প্ৰসাৰ সন্দৰ্ভত নতুন গৱেষণা কৰি আছে। তেওঁৰ গৱেষণাৰ বিষয়বস্তু হৈছেঃ ‘শ্ৰী জগন্নাথ আৰু আমাৰ বৈষ্ণৱ ধৰ্মই কেনেকৈ দক্ষিণ এছিয়া আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াত উপনীত হ’ল।
"গৱেষণাৰ বাবে মই ফিলিপাইনছ, কম্বোডিয়া, থাইলেণ্ড, ইণ্ডোনেছিয়া, মালয়েছিয়া, শ্ৰীলংকা, বাংলাদেশ, নেপাল, ম্যানমাৰ, ছিংগাপুৰ আৰু জাপানলৈ গৈছো। বহুদিন ধৰি গৱেষণাত নিয়োজিত হৈ আছো। আশাকৰোঁ এই কামো অতি সোনকালে সম্পূৰ্ণ হৈ উঠিব।"-সম্পূৰ্ণ নিৰামিষভোজী অধ্যাপক শ্বেখ মকবুল ইছলামে কয়।
