চাকীব ছেলিম
নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ নেতৃত্বত গঠন কৰা আৰু তেওঁ নেতৃত্ব দিয়া আজাদ হিন্দ চৰকাৰ (মুক্ত ভাৰত চৰকাৰ) আৰু ইয়াৰ সশস্ত্ৰ বাহিনী আজাদ হিন্দ ফৌজে (ভাৰতীয় জাতীয় সেনা) আমাৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামীসকলৰ দ্বাৰা পৰিকল্পনা কৰা ভাৰতৰ এক আৰ্হি উপস্থাপন কৰিছিল। যিখন ভাৰতত হিন্দু, মুছলমান, শিখ আৰু খ্ৰীষ্টানসকলে এক উমৈহতীয়া লক্ষ্য, মাতৃভূমিৰ মুক্তিৰ বাবে একেলগে যুঁজ দিছিল। ১৯৩০ ৰ দশকৰ পৰা নেতাজীয়ে তেওঁৰ মতামত ব্যক্ত কৰিছিল যে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ভাৰত ত্যাগ কৰাৰ পুৰ্বে দেশখনক ধৰ্মীয় বিভাজনেৰে বিভক্ত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিব। নেতাজীয়ে বিশ্বাস কৰিছিল যে ব্ৰিটিছসকলে ভাৰত ত্যাগ কৰাৰ পুৰ্বে দেশখন চিৰদিনৰ বাবে ধৰ্মীয় বিভাজনেৰে বিভক্ত কৰি যাব। ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত এই ভৱিষ্যতবাণী বাস্তৱত পৰিণত হৈছিল।
মই মোৰ প্ৰৱন্ধটো এই কাৰণে লিখিছো যে বৰ্তমান সময়ত ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ দেশপ্ৰেম সন্দেহৰ চকুৰে চোৱা হৈছে আৰু তেওঁলোকক তেওঁলোকৰ পুৰ্বপুৰুষসকলৰ ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামত থকা অৱদানৰ ওপৰত প্ৰশ্ন কৰা হৈছে। মই আজাদ হিন্দ চৰকাৰত মুছলমানসকলৰ ভূমিকাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰি এই প্ৰৱন্ধটো লিখিবলৈ লৈছোঁ। নেতাজীয়ে জানি উৎসাহিত হ'ব যে মই আজি তেওঁৰ আজাদ হিন্দুস্তানীসকলক তেওঁলোকে দাবী কৰা ধৰ্মীয় বিশ্বাস অনুসৰি শ্ৰেণীবদ্ধ কৰিছো। ক্ষুদ্ৰ ৰাজনীতিবিদসকলে আমাক এনে এক পৰ্যায়লৈ ঠেলি দিছে, য'ত মই আজাদ হিন্দ ফৌজৰ সৈনিকসকলক তেওঁলোকৰ ধৰ্মৰ দ্বাৰা চিনাক্ত কৰিবলৈ বাধ্য হৈছো। মোৰ প্ৰয়াসে ইয়াকে প্ৰমাণ কৰিব যে নেতাজীয়ে নেতৃত্ব দিয়া আন্দোলনটো সঁচাকৈয়ে ধৰ্মনিৰপেক্ষ আছিল আৰু মুছলমানলোককে ধৰি সকলো ভাৰতীয়াই তেওঁৰ পিছত থিয় দিছিল।
নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু (প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি)
আজাদ হিন্দ ফৌজত নেতাজীক অনুসৰণ কৰা হাজাৰ হাজাৰ লোক আছিল আৰু তেওঁলোকৰ ভিতৰত অধিকাংশই ইছলাম ধৰ্মালম্বী লোক আছিল। তেওঁলোকৰ সকলোৰে বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰাটো অসম্ভৱ। কিন্তু মই আজাদ হিন্দ ফৌজৰ এই কেইগৰাকীমান মুছলমান সৈনিকৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছো।
আবিদ হাছান চাফ্ৰানীঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত যেতিয়া নেতাজী জাৰ্মানীৰ বাৰ্লিনত উপস্থিত হৈছিল তেতিয়া অভিযান্ত্ৰিকৰ ছাত্ৰ আবিদ হাছানে নেতাজীক লগ দিছিল। হাচান এজন হায়দৰাবাদৰ ভাৰতীয় যুৱক আছিল। তেওঁ নেতাজীৰ আন্দোলনত যোগদান কৰিছিল আৰু তেওঁৰ সচিব আৰু দোভাষী হৈছিল। যেতিয়া নেতাজীয়ে জাৰ্মানীৰ পৰা জাপানলৈ তিনি মাহ দীঘলীয়া চাবমেৰিন যাত্ৰা কৰিছিল, তেতিয়া তেওঁ নেতাজীৰ সৈতে যোৱা একমাত্ৰ ভাৰতীয় আছিল। পিছলৈ ফৌজৰ এজন বিষয়া হিচাপে আবিদে নেতাজীৰ ব্যক্তিগত পৰামৰ্শদাতা হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল আৰু বাৰ্মাৰ সন্মুখত যুদ্ধৰ নেতৃত্বও দিছিল। আজাদ হিন্দ ফৌজৰ জনপ্ৰিয় শ্লোগান "জয় হিন্দ" আবিদে প্ৰস্তুত কৰিছিল।
হাবিব উৰ ৰহমানঃ কৰ্ণেল হাবিব উৰ ৰহমান জেনেৰেল মোহন সিঙৰ সৈতে আজাদ হিন্দ ফৌজৰ সহ-প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল আৰু মুখ্য কাৰ্যালয়ত প্ৰশাসন শাখাৰ দায়িত্বত অধিষ্ঠিত আছিল। তেওঁ বাৰ্মালৈ এক অভিযানৰ নেতৃত্ব দিছিল। নেতাজীয়ে আজাদ হিন্দ ফৌজৰ কমাণ্ড অতিক্ৰম কৰাৰ পিছত, তেওঁক প্ৰশিক্ষণ বিদ্যালয়ৰ দায়িত্বত থকা বিষয়া হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছিল। ১৯৪৩ চনৰ ২১ অক্টোবৰত, যেতিয়া আজাদ হিন্দ চৰকাৰ গঠন কৰা হৈছিল, তেতিয়া হাবিব উৰ ৰহমানে মন্ত্ৰী হিচাপেও শপত গ্ৰহণ কৰিছিল। পিছত, তেওঁক সেনাৰ উপ-প্ৰধান হিচাপেও নিযুক্তি দিয়া হৈছিল আৰু ১৯৪৫ চনৰ ১৮ আগষ্টত তেওঁৰ অন্তিমবাৰৰ উৰণৰ সময়ত নেতাজীৰ সৈতে গৈছিল।
মেজৰ জেনেৰেল মহম্মদ জামান খান কিয়ানীঃ জেনেৰেল মোহন সিঙৰ দ্বাৰা আজাদ হিন্দ ফৌজৰ প্ৰাৰম্ভিক গঠনৰ সময়ত, মহম্মদ জামান খান কিয়ানী সাধাৰণ কৰ্মচাৰীৰ প্ৰধান আছিল। নেতাজীয়ে আন্দোলনৰ দায়িত্ব লোৱাৰ পিছত, কিয়ানীক আজাদ হিন্দ ফৌজৰ প্ৰথম বিভাগৰ মন্ত্ৰী আৰু কমাণ্ডাৰ হিচাপে নিযুক্ত কৰিছিল। তেওঁ নেতৃত্ব দিয়া বিভাগটোত তিনিটা ৰেজিমেন্ট আছিল, নেহৰু, আজাদ আৰু গান্ধী। ফৌজক তেওঁৰ দ্বাৰা বাৰ্মাৰ সন্মুখত নেতৃত্ব দিয়া হৈছিল। যেতিয়া ছিংগাপুৰ ত্যাগৰ সময়ত নেতাজীয়ে হাবিবৰ সৈতে অন্তিমবাৰ বিমান যাত্ৰা কৰিছিল, তেতিয়া কিয়ানীক সেনাপ্ৰধানৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছিল।
সৈনিক সকলৰ সৈতে নেতাজী
কৰ্ণেল এহছান কাদিৰঃ যেতিয়া জেনেৰেল মোহন সিঙে আজাদ হিন্দ ফৌজ গঠন কৰিছিল, এহছান কাদিৰক আজাদ হিন্দ ৰেডিঅ'ৰ সঞ্চালক হিচাপে নিযুক্ত কৰা হৈছিল। ১৯৪৩ চনত যেতিয়া ৰছ বিহাৰী বসুৱে নেতাজীক আন্দোলনৰ নেতৃত্ব অৰ্পণ কৰিছিল তেতিয়া কাদিৰে সামৰিক সচিব হিচাপে নিযুক্ত আজাদ হিন্দ চৰকাৰৰ সৈতে যোগদান কৰিছিল। তেওঁ আজাদ হিন্দ দল আৰু ৩০,০০০ তকৈ অধিক সদস্য থকা স্বেচ্ছাসেৱক গোটটোৰ নেতৃত্ব দিছিল। নেতাজীয়ে হিন্দু-মুছলমান ঐক্যৰ প্ৰচাৰৰ বাবে এটা সাম্প্ৰদায়িক সম্প্ৰীতি পৰিষদও গঠন কৰিছিল আৰু কাদিৰক ইয়াৰ মুৰব্বীৰ দ্বায়িত্ব দিয়া হৈছিল। পৰিষদে নিশ্চিত কৰিছিল যে আজাদ হিন্দ ফৌজত ধৰ্মীয় পাৰ্থক্য উদ্ভৱ নহয়। কাদিৰে মানসিক ভাৰসাম্য হেৰুৱাই পেলাইছিল যেতিয়া কোনোবাই তেওঁক কৈছিল যে নেতাজী এক বিমান দুৰ্ঘটনাত নিহত হৈছিল।
কৰ্ণেল ইনায়াতুল্লা হাছানঃ ইনায়াতুল্লা হাছানক জেনেৰেল মোহন সিঙে আজাদ হিন্দ ৰেডিঅ'ৰ সঞ্চালক হিচাপে নিযুক্তি দিছিল। তেওঁ জনপ্ৰিয় দেশপ্ৰেমমূলক ৰেডিঅ' নাটক লিখিছিল, যিয়ে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ'ক ভাৰতত এক প্ৰতি-বৰ্ণনা সম্প্ৰচাৰ কৰিবলৈ বাধ্য কৰিছিল। পিছত, নেতাজীয়ে তেওঁক প্ৰশিক্ষণ বিভাগৰ ভাৰপ্ৰাপ্ত বিষয়া হিচাপে নিযুক্ত দিছিল, য'ত তেওঁ মহিলা, শিশু আৰু অসামৰিক লোকসকলক অস্ত্ৰ প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰিছিল।
মেজৰ জেনেৰেল শ্বাহনাৱাজঃ মেজৰ জেনেৰেল শ্বাহনাৱাজ খানক নেতাজীয়ে ব্ৰিটিছ নিয়ন্ত্ৰিত ভাৰতীয় অঞ্চলসমূহত আক্ৰমণ কৰা বাহিনীৰ কমাণ্ডাৰ হিচাপে নিযুক্ত কৰিছিল। তেওঁ আৰাকান, নাগালেণ্ড আৰু অন্যান্য সীমান্তত আক্ৰমণৰ নেতৃত্ব দিছিল। যুদ্ধবন্দী হিচাপে ৰখা ব্ৰিটিছ ভাৰতীয় সেনাৰ সৈনিকসকলক তেওঁ আজাদ হিন্দ ফৌজত যোগদান কৰিবলৈ প্ৰৰোচিত কৰিছিল। যুদ্ধৰ পিছত যেতিয়া আজাদ হিন্দ ফৌজৰ বিষয়াসকলক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল আৰু আদালতৰ সমদল কৰা হৈছিল, তেতিয়া সমগ্ৰ ৰাষ্ট্ৰই তেওঁলোকৰ পিছত থিয় হৈ "লাল কিলে চে আই আৱাজ, ধিলন, চেহগল শ্বাহনাৱাজ" বুলি চিঞৰি সমবেত হৈছিল।
কৰ্ণেল চৌকত আলী মালিকঃ কৰ্ণেল চৌকত আলী মালিকে মুক্ত ভাৰতীয় ভূ-খণ্ডত প্ৰথমখন ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা উত্তোলন কৰাৰ গৌৰৱ লাভ কৰিছিল। ১৯৪৪ চনৰ ১৪ এপ্ৰিলত আজাদ হিন্দ ফৌজৰ বাহাদুৰ গোটৰ কমাণ্ডাৰ মালিকে মণিপুৰৰ মৈৰাঙত ৰাষ্ট্ৰীয় ত্ৰিৰংগা উত্তোলন কৰিছিল। এখন অসামৰিক চৰকাৰ স্থাপন কৰা হৈছিল আৰু তাৰ পৰা চোৰাংচোৱা গোটবোৰ শত্ৰুৰ সীমালৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। নেতাজীয়ে তেওঁক তামঘা-ই-চৰ্দাৰ-ই-জাঙেৰে সন্মানিত কৰিছিল, যি আজাদ হিন্দ ফৌজৰ সৰ্বোচ্চ সামৰিক সন্মানৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল।
জাতিৰ পিতা মহাত্মা গান্ধীৰ সৈতে নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু
কৰ্ণেল মেহাবুব আহমেদঃ কৰ্ণেল মেহাবুব আহমেদ আজাদ হিন্দ চৰকাৰ আৰু আজাদ হিন্দ ফৌজৰ মাজৰ এজন যোগাযোগ বিষয়া আছিল। আৰাকান আৰু ইম্ফলত হোৱা যুদ্ধৰ সময়ত, তেওঁ মেজৰ জেনেৰেল শ্বাহনৱাজ খানৰ উপদেষ্টা আছিল।
কৰিম ঘানী: কৰিম ঘানী বাৰ্মাত বাস কৰা এজন তামিল সাংবাদিক আছিল। যিগৰাকীয়ে নেতাজী জাৰ্মানীৰ পৰা অহাৰ পুৰ্বে ভাৰতীয় স্বাধীনতা লীগৰ নেতৃত্ব দিছিল। যেতিয়া আজাদ হিন্দ চৰকাৰ গঠন কৰা হৈছিল তেতিয়া তেওঁ ছয়জন পৰামৰ্শদাতাৰ এজন হিচাপে শপত গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁ ডি এম খান চৰকাৰৰ আন এজন মুছলমান উপদেষ্টা আছিল। যুদ্ধ শেষ হোৱাৰ পিছত, তেওঁলোক দুয়ো ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পাঁচজন ঘোষিত ব্যক্তিগত শত্ৰুৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল।
আব্দুল হাবিব ইউছুফ মাৰ্ফানীঃ আব্দুল হাবিব ইউছুফ মাৰ্ফানী এজন ধনী গুজৰাটী ব্যৱসায়ী আছিল। যিগৰাকীয়ে ৰেঙ্গুনত বসতি স্থাপন কৰিছিল। নেতাজীৰ ভাষণে জাতীয়তাবাদীক নিজৰ ভিতৰতে জগাই তুলিছিল। তেওঁ ১৯৪৪ চনৰ ৯ জুলাইলৈ নিয়মীয়াকৈ একে সময়তে দুইৰ পৰা তিনি লাখ নগদ ধন দান কৰা আৰম্ভ কৰিছিল। যেতিয়া নেতাজীয়ে তেওঁ উপস্থিত থকা এখন ৰাজহুৱা সভাত পুঁজিৰ বাবে আহ্বান জনাইছিল। মাৰ্ফানীয়ে এখন ৰূপৰ ট্ৰেলৈ খোজ কাঢ়িছিল, য'ত গহনা, সম্পত্তিৰ কাগজ পত্ৰ আৰু মুদ্ৰা ৰখা হৈছিল। সেই সময়ত সেই সামগ্ৰীৰ মূল্য এক কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছিল। ভাগ্যৰ প্ৰতিটো পইচা দান কৰাৰ পিছত, তেওঁ নিজৰ বাবে আজাদ হিন্দ ফৌজৰ খাকী ইউনিফৰ্ম বিচাৰিছিল। নেতাজীয়ে তেওঁক আজাদ হিন্দ চৰকাৰৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক বঁটা তমঘা-ই-সেৱক-ই-হিন্দেৰে সন্মানিত কৰিছিল আৰু কৈছিল, "কিছুমানে কয়, হাবিব পাগল হৈ গৈছে। মই সহমত। মই বিচাৰো আপোনালোকৰ প্ৰত্যেকজন ভাৰতীয় পাগল হওঁক। আমাৰ দেশ, আমাৰ মাতৃভূমিৰ বাবে বিজয় আৰু স্বাধীনতা লাভ কৰিবলৈ, আমাক এনে পুৰুষ আৰু মহিলাৰ প্ৰয়োজন।"
সৈনিক সকলক প্ৰশিক্ষণ দিয়া মুহূৰ্তত নেতাজী
যুদ্ধৰ সময়ত, ৫০ জনতকৈও অধিক সৈনিকক আজাদ হিন্দ ফৌজৰ বীৰত্ব বঁটাৰে সন্মানিত কৰা হৈছিল। এই বঁটাবোৰ আছিল তামঘা-ই-চৰ্দাৰ-ই-জং, তামঘা-ই-বীৰ-ই-হিন্দ, তামঘা-ই-বাহাদুৰী, তামঘা-ই-শত্ৰু নাছ, আৰু চেনাদ-ই-বাহাদুৰী। কেইবাগৰাকীও মুছলমান সৈন্যক নেতাজীয়ে এই বঁটা প্ৰদান কৰিছিল।
তামঘা-ই-চৰ্দাৰ-ই-জাংঃ
কৰ্ণেল এছ এ মালিক
মেজৰ চিকন্দৰ খান
মেজৰ আবিদ হুছেইন
কেপ্টেইন তাজ মহম্মদ
তামঘা-ই-বীৰ-ই-হিন্দঃ
লেফটেনেণ্ট আছহাৰ্ফি মণ্ডল
লেফটেনেণ্ট ইনায়াত উল্লাহ
তামঘা-ই-বাহাদুৰীঃ
হাবিলদাৰ আহমেদ দিন
হাবিলদাৰ দিন মহম্মদ
হাবিলদাৰ হাকিম আলী
হাবিলদাৰ গোলাম হায়দৰ শ্বাহ
তামঘা-ই-শত্ৰু নাছঃ
হাবিলদাৰ পীৰ মহম্মদ
হাবিলদাৰ হাকিম আলী
নায়েক ফেইজ মহম্মদ
চিপাহী গোলাম ৰছুল
নায়েক ফেইজ বক্স
চেনাদ-ই-বাহাদুৰী
হাবিলদাৰ আহমাদ-উদ-দিন
হাবিলদাৰ মহম্মদ আঘৰ
হাবিলদাৰ গুলাব শ্বাহ
তালিকাখন সীমিত আৰু এতিয়াও বছিৰ আহমেদ আৰু মনোৱাৰ হুছেইনৰ দৰে লোকৰ নাম অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা নাই। যিসকল আজাদ হিন্দ চৰকাৰৰ মন্ত্ৰী আছিল। আজিজ আহমেদ খান আৰু ইনায়াত কিয়ানী, আজাদ হিন্দ ফৌজৰ তিনিটা ৰেজিমেণ্টৰ দুটাৰ কমাণ্ডাৰ, নেতাজীৰ ওপৰত হোৱা আক্ৰমণৰ সময়ত নিহত হোৱা নাজিৰ আহমেদ তথা শ্বেখ মহম্মদ, যিয়ে ভিয়েটনামত ইণ্ডিয়া ইণ্ডিপেণ্ডেঞ্চ লীগৰ নেতৃত্ব দিছিল। তালিকাখন দীঘল।মই অনুভৱ কৰো যে মোৰ প্ৰৱন্ধটোৱে নিশ্চয় বহু মনুহক আধুনিক ভাৰতৰ নিৰ্মাণত মুছলমানসকলৰ অৱদানৰ বিষয়ে অৱগত কৰাব।
