চতুৰ্থ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰদৰ্শিত বাংলাদেশী ছবি 'ছাবা'ৰ এক দৃশ্য
অজিত ৰায় / জেদ্দা
ছৌদি আৰৱৰ জেদ্দাত অনুষ্ঠিত চতুৰ্থ লোহিত সাগৰীয় আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱৰ প্ৰতিযোগিতা শিতানত বাংলাদেশৰ মকছুদ হুছেইনৰ ছবি ‘ছাবা’ই বাতৰিৰ শিৰোনাম দখল কৰিছে। বাংলাদেশৰ এইবাৰৰ সাম্প্ৰদায়িক সংঘৰ্ষৰ সময়ত এই ছবিখনে দেশৰ অন্তহীন দৰিদ্ৰতা আৰু জীৱন সংগ্ৰামৰ বহু অকথিত কাহিনী সন্মুখলৈ আনিছে। সমগ্ৰ ছবিখন ইউৰোপীয় নব্য বাস্তৱবাদী কাঠামোত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে আৰু বিশ্বৰ চিনেমা জগতত প্ৰৱেশ কৰা এই বাংলাদেশী ছবিখন বহু দূৰলৈ যাব।
বাংলাদেশৰ ৰাজধানী ঢাকাৰ এটা বস্তি অঞ্চলত বসবাস কৰা পঁচিশ বছৰীয়া অবিবাহিত ছোৱালী ছাবা কৰিমী (মাহজাবীন চৌধুৰী)ৰ দুখৰ অন্ত নাই। টকাৰ অভাৱত তেওঁ পঢ়া-শুনা এৰিছে। সকলোকে ভগৱানৰ কৃপাত এৰি তেওঁৰ পিতৃ নৰৱেলৈ পলাই গৈছে। সেই সৰু ঘৰটোত ছাবাই নিজৰ অসুস্থ মাক শ্বিৰীন (ৰুকাইয়া প্ৰাচী)ৰ সৈতে থাকে। হৃদৰোগত আক্ৰান্ত মাকৰ কঁকালৰ তলৰ অংশ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত হৈ পৰিছে।
এয়া এক অসহনীয় পৰিস্থিতি। একেটা ঘৰতে কাৰাবন্দী হৈ আছে দুগৰাকী মহিলা। শ্বিৰীনে নিজে লৰচৰ কৰিব নোৱাৰে, শাৰীৰিকভাৱে তেওঁ কাৰাৰুদ্ধ। আনহাতে, তেওঁৰ কন্যা ছাবা আৱেগিকভাৱে কাৰাগাৰত বন্দী হৈ আছে। তেওঁ মাকক অকলে মৰিবলৈ এৰিব নোৱাৰে। বহু সময়ত দুয়োগৰাকী মহিলাৰ বিৰক্তি আৰু হতাশাই ইজনে সিজনক আগুৰি ধৰে। বিচনাত পৰি থকা শ্বিৰীনে বাহিৰৰ জগতখন দেখা নাপাই। এই কাৰাদণ্ড দুয়োৰে বাবে মাৰাত্মক।
জেদ্দাত অনুষ্ঠিত চতুৰ্থ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত বাংলাদেশী ছবি ছাবাৰ অভিনেতা-অভিনেত্ৰীসকল
ঘৰখন চলাবলৈ ছাবাই ঢাকাৰ এখন হুকা বাৰত কাম কৰিবলগীয়া হয়। প্ৰথমতে মেনেজাৰ অংকুৰে তেওঁক চাকৰি দিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে, কাৰণ সেইখন বাৰত ছোৱালীয়ে কাম নকৰে। দ্বিতীয়তে, ছোৱালী এজনীয়ে কেনেকৈ বাৰত গভীৰ নিশালৈকে কাম কৰিব পাৰিব? লাহে লাহে ছাবাই বাৰৰ মেনেজাৰ অংকুৰৰ লগত বন্ধুত্ব স্থাপন কৰে, যাতে অংকুৰে তেওঁক কামৰ মাজত এঘণ্টাৰ ছুটী দি ঘৰলৈ গৈ মাকক চোৱাচিতা কৰিবলৈ সুযোগ দিয়ে।
ছাবাই সেইখিনি সময়ত ঘৰলৈ আহি মাকৰ ডায়েপাৰ সলনি কৰে। মাকক ঔষধ-খাদ্য খুৱাই দি তেওঁ দুৱাৰ বন্ধ কৰি আকৌ বাৰৰ ডিউটিলৈ আহে। দুখ, বিৰক্তি আৰু অসহায়তাৰ মাজত তেওঁৰ শেষ আশা অংকুৰ, যিয়ে কেনেবাকৈ টকা সঞ্চয় কৰি ফ্ৰান্সলৈ গুচি যাব বিচাৰে। তেওঁ আকৌ প্ৰায়ে বাৰৰ পৰা কিছুমান বস্তু চুৰি কৰে।
লাহে লাহে তেওঁ ছাবাৰ কাষ চাপিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কাৰণ, কৰ্কট ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ তেওঁৰ পত্নীৰ মৃত্যু হৈছে। তেওঁ এতিয়া অকলশৰীয়া। কিন্তু ছাবাৰ জীৱনত এই সকলোবোৰৰ কোনো স্থান নাই।
এনেতে এদিন শ্বিৰীনৰ উশাহ চুটি হৈ আহে। চিকিৎসকে তেওঁক অপাৰেচনৰ পৰামৰ্শ দিয়ে। অপাৰেচনৰ বাবে আগতীয়াকৈ এক লাখ টকা জমা কৰিব লাগিব। ছাবাৰ সমস্যাটো হ'ল তেওঁ ইমান টকা ক'ৰ পৰা গোটাব। তেতিয়া তেওঁ এজন আত্মীয়ৰ তাত থকা ঘৰটো বন্ধকত ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰে। তেতিয়া দেখা গ’ল যে দেউতাকে ইতিমধ্যে ঘৰটো কাৰোবাক বিক্ৰী কৰি দিছে।
এটা নাটকীয় ঘটনাত ছাবাই বাৰৰ মালিকক চুৰিৰ বিষয়ে অৱগত কৰে আৰু তাৰ বিনিময়ত তেওঁ ছাবাক ১ লাখ টকাৰ আগধন দিয়ে। এয়া এক কৰুণ পৰিস্থিতি। মাকৰ জীৱন বচাবলৈ ছাবাই প্ৰেমিকক প্ৰতাৰণা কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে। অংকুৰক চাকৰিৰ পৰাও বৰ্খাস্ত কৰা হয় আৰু তেওঁৰ তিনিমাহৰ দৰমহা কাঢ়ি লোৱা হৈছে। এইদৰে, তেওঁৰ ফ্ৰান্সলৈ যোৱাৰ সপোন অপূৰ্ণ হৈ ৰয়।
এইদৰে ছবিখনত মকছুদ হুছেইনে ঢাকাৰ নিম্ন মধ্যবিত্তীয় জীৱনক অতি গভীৰতাৰে চিত্ৰিত কৰিছে। এটা দৃশ্যত ঘৰ আৰু অফিচৰ স্তব্ধ জগতৰ পৰা পলায়ন কৰা ছাবা আৰু অংকুৰে ঢাকাৰ এখন ফ্লাই অভাৰত মুকলি আকাশৰ তলত বিয়েৰ খাই থকা দেখায়, যেতিয়া আৰক্ষী আহি পায়। অংকুৰে কেনেবাকৈ আৰক্ষীক উৎকোচ দি গোচৰটো সমাধান কৰে। দ্বিতীয় দৃশ্যত ছাবাই অংকুৰৰ সহায়ত মাকক তুলি লৈ এখন পাৰ্কলৈ লৈ আহে।
ঘৰৰ বাহিৰৰ মুকলি বতাহত মাকে প্ৰথমবাৰৰ বাবে উশাহ লয়। কিন্তু তেওঁ অংকুৰক ভাল নাপায়। তেওঁ অনুভৱ কৰে যে এদিন তেওঁ ছাবাৰ সুবিধা লৈ পলাই যাব। এই কাৰণতে ছাবাই যেতিয়া অংকুৰক নিশাৰ আহাৰ খাবলৈ ঘৰলৈ মাতে, মাকে তেওঁক অপমান কৰে।
ছবিখনে এই কথা প্ৰদৰ্শন কৰে যে দৰিদ্ৰতা মানুহৰ জীৱনৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ অভিশাপ। ছবিখনত মকছুদ হুছেইনে কোনো ধৰণৰ প্ৰকাশ্য হিংসা প্ৰদৰ্শন কৰা নাই যদিও প্ৰতি মুহূৰ্তত হিংসাৰ শব্দ শুনা যায়। প্ৰতিটো দৃশ্য বাস্তৱিক পৰিৱেশত চিত্ৰগ্ৰহণ কৰা হৈছে। ছাবাৰ চৰিত্ৰত অসাধাৰণ অভিনয় কৰিছে মেহজাবিন চৌধুৰীয়ে।
শেষৰ দৃশ্যটোত যেতিয়া ছাবাৰ মাক শ্বিৰীনে ঘৰৰ বিছনাত অন্তিম উশাহ ল’ব বিচৰাৰ বাবে হস্পিতাললৈ যাবলৈ অস্বীকাৰ কৰে, তেতিয়া ছাবা আকৌ অংকুৰৰ ঘৰলৈ যায়। দুয়োজনে ইজনে সিজনৰ মুখামুখি হয় আৰু অন্তহীন মৌনতাই সকলো কথা কয়।
ছাবা ছবিখনত কোনো ৰাজনৈতিক মন্তব্য নাই যদিও দেশৰ দৰিদ্ৰতা আৰু অসহায়তাৰ পংগু বাস্তৱতা প্ৰদৰ্শিত হৈছে। শ্বিৰিনৰ অক্ষমতা সমগ্ৰ সমাজখনৰ অক্ষমতাৰ প্ৰতীক হৈ পৰিছে। ছাবাৰ আশাতো নিয়তিৰ চকু পৰিছে। ইয়াৰ পিছতো তেওঁ কঠোৰ পৰিশ্ৰম আৰু সততাৰ বলত জীৱনৰ যুঁজখন যুঁজি আছে।
