পল্লব ভট্টাচাৰ্য
ৱাকফ হৈছে ধৰ্মীয় বা দাতব্য কামত সম্পত্তি দান কৰা এক ইছলামিক প্ৰথা। এই সম্পত্তি বিক্ৰী বা হস্তান্তৰ কৰিব নোৱাৰি। ৱাকফৰ লক্ষ্য হৈছে মুছলমান সম্প্ৰদায়ক শিক্ষা আৰু সমাজ সেৱাৰ দৰে কামত সহায় কৰা। ইয়াক সমাজ কল্যাণৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰা এক দীৰ্ঘদিনীয়া পৰম্পৰা হিচাপে জনা যায়।
মূলতঃ ৱাকফক আল্লাহক সম্পত্তি দান কৰাৰ মাধ্যম হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত ইয়াৰ ব্যৱহাৰ ৰাজহুৱা মংগলৰ বাবে নিশ্চিত কৰা হৈছিল। শতিকাজুৰি ই ইছলামিক দানশীলতাৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ পৰিছে। ৱাকফে বিদ্যালয়, চিকিৎসালয়, মছজিদৰ দৰে প্ৰতিষ্ঠানৰ বাবে ধন আগবঢ়াই আহিছে। ভাৰতত ৱাকফ ব্যৱস্থাপনা বিভিন্ন আইন প্ৰণয়নৰ জৰিয়তে বিকশিত হৈছে। ১৯৫৪, ১৯৯৫ চনত এই বিষয়ক গুৰুত্বপূৰ্ণ আইন প্ৰণয়ন কৰা হৈছে আৰু ২০২৪ চনত সংশোধনীৰ প্ৰস্তাৱ দিয়া হৈছে।
যুটীয়া সংসদীয় সমিতিৰ (জেপিচি) বিবেচনাধীন ৱাকফ (সংশোধনী) বিধেয়ক, ২০২৪ত উল্লেখযোগ্য পৰিৱৰ্তন কৰা হৈছে, সেইবোৰ হৈছেঃ
অসম ৱাকফ বোৰ্ড
ব’ৰ্ড আৰু পৰিষদসমূহত অমুছলমানসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাঃ
কেন্দ্ৰীয় ৱাকফ পৰিষদ আৰু ৱাকফ ব’ৰ্ডৰ গঠন সলনি কৰি অমুছলমান সদস্যসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰস্তাব ৰখা হৈছে যাৰ ফলত ৱাকফৰ পৰম্পৰাগত ইছলামিক শাসনৰ বিষয়ে বিতৰ্কৰ সূচনা হৈছে। অৱশ্যে, ইয়াক বহু প্ৰগতিশীল মুছলমান ব্যক্তিয়ে আদৰণি জনাইছে।
জৰীপ আৰু মালিকীস্বত্বঃ জৰীপ আয়ুক্তৰ পৰা জিলা উপায়ুক্তলৈ ৱাকফ সম্পত্তিৰ জৰীপ চলোৱাৰ ক্ষমতা হস্তান্তৰ কৰা হ'ব। ইয়াৰ উপৰিও স্পষ্ট কৰা হৈছে যে ৱাকফ সম্পত্তি হিচাপে চিনাক্ত কৰা চৰকাৰী সম্পত্তিবোৰ জব্দ কৰা হ'ব আৰু জিলা উপায়ুক্তই মালিকীস্বত্ব নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰিব। এই নিয়মটোৱেই হৈছে সমস্ত বিতৰ্ক মূল।কিয়নো এখন জিলাৰ উপায়ুক্তই চৰকাৰ প্ৰয়োগ কৰা চাপ সহ্য কৰিবলৈ অপাৰগ। এই বিলত ন্যায়াধিকৰণৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে উচ্চ ন্যায়ালয়ত আবেদন কৰাৰ অনুমতি দিয়া হৈছে আৰু মুছলমান আইন বিশেষজ্ঞসকলক বাদ দি ন্যায়াধিকৰণৰ গঠন পদ্ধতি সলনি কৰা হৈছে আৰু স্বাভাবিকতে এই ধাৰাই বিতৰ্কৰ সূত্ৰপাট ঘটাইছে।
ৱাকফ গঠনৰ মাপকাঠীঃ অতি কমেও পাঁচ বছৰ ইছলাম ধৰ্ম পালন নকৰা ব্যক্তিসকলে ৱাকফৰ কোনো সা-সুবিধা লাভ নকৰে। এই নিয়মে সমাজত সমন্বয় হানি কৰিব আৰু বৈষম্যৰ সৃষ্টি কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। এইদৰে এটা সম্প্ৰদায়ৰ মাজত বিভেদৰ সৃষ্টি কৰাটো সংবিধানৰ ১৪নং অনুচ্ছেদ (সমতাৰ অধিকাৰ) উলংঘা হিচাপেও পৰিগণিত হ'ব। ইয়াৰ পূৰ্বে ভাৰতত ৱাকফ আইনৰ অধীনত এজন মুটাৱাল্লীয়ে ৱাকফৰ সম্পত্তি পৰিচালনা আৰু প্ৰশাসনৰ দায়িত্ব চম্ভালে। তেওঁৰ মূল কামসমূহৰ ভিতৰত আছেঃ
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
পৰিচালনাঃ ৱাকফৰ সম্পত্তিৰ দৈনন্দিন পৰিচালনাৰ তদাৰক কৰা আৰু ৱাকফৰ ডীডৰ চৰ্ত অনুসৰি ব্যৱহাৰ কৰাটো নিশ্চিত কৰা।
ৰক্ষণাবেক্ষণঃ ৱাকফৰ সম্পত্তিৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু মেৰামতি নিশ্চিত কৰক, যাতে ইয়াৰ অৱক্ষয় ৰোধ কৰিব পৰা যায়।
বিত্তীয় প্ৰশাসনঃ সঠিক বিত্তীয় হিচাপ ৰাখক, বাজেট প্ৰস্তুত কৰা, আৰু উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত দাতব্য বা ধৰ্মীয় উদ্দেশ্যত ধন ব্যৱহাৰ কৰাটো নিশ্চিত কৰা।
প্ৰতিবেদনঃ ৰাজ্যিক ৱাকফ ব’ৰ্ডত বাৰ্ষিক হিচাপ আৰু প্ৰতিবেদন দাখিল কৰা।
আইনী অনুসৰণঃ ৱাকফ আইন আৰু অন্যান্য প্ৰাসংগিক আইনসমূহ মানি চলাটো নিশ্চিত কৰা।
ভাৰতত মুতাৱালিসকলৰ প্ৰদৰ্শনঃ ভাৰতত মুতাৱালিছ (ৱাকফৰ ট্ৰাষ্টী)ৰ প্ৰদৰ্শন মিশ্ৰিত-একেবাৰে ভালো নহয়, বেয়াও নহয়। তেওঁলোকে সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ ভিতৰত আছে ---
প্ৰশিক্ষণৰ অভাৱঃ বহু মুতাৱালিৰ সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনা আৰু বিত্তীয় প্ৰশাসন সন্দৰ্ভত প্ৰয়োজনীয় প্ৰশিক্ষণৰ অভাৱ।
দুৰ্নীতি আৰু অপব্যৱস্থাপনাঃ ধনৰ অপব্যৱহাৰ আৰু সম্পত্তিৰ অপব্যৱহাৰৰ দৃষ্টান্ত দেখিবলৈ পোৱা গৈছে।
আমোলাতন্ত্ৰিক বাধাঃ ৱাকফ ব’ৰ্ডৰ অদক্ষতা আৰু পলমে ফলপ্ৰসূ প্ৰশাসনত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে।
সম্পদৰ বাধাঃ ৱাকফৰ সম্পত্তিসমূহৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু বিকাশৰ বাবে অপৰ্যাপ্ত সম্পদ। মুতাৱালিছৰ কাৰ্য্যক্ষমতা উন্নত কৰাৰ বাবে তলত দিয়া কাৰ্য্যসমূহ আৰম্ভ কৰিব পাৰি-
প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচীঃ পৰিচালনা আৰু বিত্তীয় স্বচ্ছতাৰ ক্ষেত্ৰত মুতাৱালিছৰ দক্ষতা বৃদ্ধিৰ বাবে গাঁথনিগত প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰা।
দিল্লী ৱাকফ বোৰ্ড
প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধিঃ ৱাকফ সম্পত্তিৰ উন্নত অনুসৰণ আৰু ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে ডিজিটেল ৰেকৰ্ড-কিপিং আৰু নিৰীক্ষণ ব্যৱস্থাকে ধৰি আধুনিক প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰক।
তদাৰকী ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰাঃ ৰাজ্যিক ৱাকফ ব’ৰ্ডৰ তদাৰকী কাৰ্য্যসমূহ বৃদ্ধি কৰি স্বচ্ছতা নিশ্চিত কৰা।
আইনী সংস্কাৰঃ দুৰ্নীতি আৰু অপব্যৱস্থাপনাৰ সমস্যাসমূহ অধিক ফলপ্ৰসূভাৱে মোকাবিলা কৰিবলৈ আইনী কাঠামো সৰল আৰু শক্তিশালী কৰা।
সম্প্ৰদায়ৰ সংযোগঃ স্বচ্ছতা নিশ্চিত কৰিবলৈ ৱাকফৰ সম্পত্তিৰ পৰিচালনা আৰু উন্নয়নত সম্প্ৰদায়ৰ অংশগ্ৰহণক উৎসাহিত কৰা।
নিয়মীয়া অডিটঃ স্বচ্ছতা আৰু ধনৰ সঠিক ব্যৱহাৰ নিশ্চিত কৰিবলৈ ৱাকফৰ সম্পত্তি আৰু বিত্তীয় একাউণ্টৰ নিয়মীয়া অডিট কৰা।
গোলকীয় পদক্ষেপ
মধ্যপ্ৰাচ্য: প্ৰধানকৈ ধৰ্মীয় কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ৱাকফে প্ৰায়ে শৈক্ষিক আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ পদক্ষেপক সমৰ্থন কৰে।
তুৰস্কঃ বিদেশী ৱাকফ ফাউণ্ডেশ্যন সঞ্চালকালয়ে ৱাকফৰ তদাৰক কৰে, ইয়াৰ পৰিচালনাক আধুনিকীকৰণ কৰাৰ লগতে ইয়াৰ দাতব্য সত্তাক সংৰক্ষণ কৰে।
দক্ষিণ-পূব এছিয়াঃ মালয়েছিয়াৰ দৰে দেশত ৱাকফক ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়ন পৰিকল্পনাত সংযুক্ত কৰা হৈছে, যিয়ে ধৰ্মীয় আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষ উভয় প্ৰয়োজনীয়তাক সমৰ্থন কৰে।
ভাৰতৰ অমুছলমান সম্প্ৰদায়ৰ মাজত পৰম্পৰাঃ ভাৰতৰ অমুছলমান সম্প্ৰদায়ৰ মাজতো অনুৰূপ কিছুমান পৰম্পৰা আছে।
হিন্দু ধৰ্মত বহুতো ট্ৰাষ্ট আৰু মন্দিৰ ব’ৰ্ডৰ দ্বাৰা পৰিচালিত। ই ধৰ্মীয়, শৈক্ষিক, আৰু সাংস্কৃতিক কাৰ্য্যকলাপত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। শিখ গুৰুদ্বাৰাসমূহে সমাজ সেৱা আৰু ধৰ্মীয় নীতি-নিয়ম পালনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি শিখ গুৰদ্বাৰা আইনৰ অধীনত কাম কৰে।
ৱাকফ সংশোধনী বিধেয়ক সন্দৰ্ভত যুটীয়া সংসদীয় সমিতিৰ বৈঠকত বাবে অহা বিৰোধী দলৰ সাংসদসকল
খ্ৰীষ্টান ট্ৰাষ্টঃ গীৰ্জাৰ সংস্থাসমূহৰ দ্বাৰা পৰিচালিত, শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্য সেৱাসমূহক সহায় কৰা।
আগুৱাই যোৱাৰ শ্ৰেষ্ঠ পথঃ ধৰ্মীয় পৰম্পৰাক সন্মান জনাই আধুনিক প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে ৱাকফ পৰিচালনাৰ সামঞ্জস্য স্থাপন কৰিবলৈ তলত দিয়া কাৰ্য্যসমূহ আৰম্ভ কৰিব পাৰি-
সমন্বয়মুখী শাসন ব্যৱস্থাঃ নিকা-স্বচ্ছতা আৰু পৰম্পৰাগত পদ্ধতিসমূহৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি ৱাকফ ব’ৰ্ডত বৈচিত্ৰময় প্ৰতিনিধিত্ব নিশ্চিত কৰা।
স্বচ্ছ ব্যৱস্থাপনাঃ বেদখল আৰু অপব্যৱস্থাপনা ৰোধ কৰিবলৈ সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে স্পষ্ট নিৰ্দেশনা আৰু ডিজিটেল ৰেকৰ্ড ৰূপায়ণ কৰা।
আন্তঃধৰ্মীয় সহযোগিতাঃ উত্তম পদ্ধতিসমূহ ভাগ-বতৰা কৰিবলৈ আৰু সম্প্ৰদায়ৰ কল্যাণ বৃদ্ধি কৰিবলৈ বিভিন্ন ধৰ্মীয় এনডাউমেণ্ট ব’ৰ্ডৰ মাজত আলোচনা আৰু সহযোগিতাক উৎসাহিত কৰা।
আইনী স্পষ্টতাঃ ৱাকফ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আইনী কাঠামোসমূহ স্পষ্টভাৱে সংজ্ঞায়িত কৰক আৰু এই কথা নিশ্চিত কৰক যে সেইবোৰ সাংবিধানিক মূল্যবোধ আৰু মানৱ অধিকাৰৰ সৈতে মিল আছে।
জনসচেতনতাঃ ৱাকফৰ উদ্দেশ্য আৰু উপকাৰিতাৰ বিষয়ে সম্প্ৰদায়সমূহক জ্ঞান দিয়া, ভুল ধাৰণাসমূহ দূৰ কৰা আৰু সদিচ্ছাক লালন-পালন কৰা। এই কৌশলসমূহ আকোৱালি লৈ ৱাকফে ভাৰত আৰু ইয়াৰ বাহিৰত সামাজিক ন্যায় আৰু সম্প্ৰদায় উন্নয়নৰ বাবে এক শক্তিশালী আহিলা হিচাপে কাম কৰি যাব পাৰে।
(লেখক অসম আৰক্ষীৰ প্ৰাক্তন সঞ্চালক প্ৰধান আৰু অসম লোকসেৱা আয়োগৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ)
