ছিৰাজ আনোৱাৰ / পাটনা
ভাৰতৰ আত্মা যদি এটা স্থানত থাকে, তেন্তে সেয়া নিশ্চয়কৈ হ’ব ঝাৰখণ্ডৰ এখন সৰু চহৰৰ মেকক্লাস্কিগঞ্জত, য’ত হিন্দু, মুছলমান, শিখ, আৰু খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ লোকে একেলগে নিজৰ নিজৰ আৰাধ্য দেৱতাক পূজা কৰে। অৰ্থাৎ ইয়াত এটা চৌহদৰ ভিতৰতে আছে মন্দিৰ, দৰগাহ, গীৰ্জা, আৰু গুৰুদ্বাৰা। ব্ৰিটিছ যুগৰ এই গাঠনিসমূহ কেতিয়াও নতুনকৈ মেৰামতি কৰা হোৱা নাই।
ৰাজধানী ৰাঁচীৰ পৰা ৬০ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত মেকক্লাস্কি গঞ্জৰ দুলমি গাঁৱত এই কমপ্লেক্সটো অৱস্থিত। ঠাইখনে দৰ্শনাৰ্থীৰ মনত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলায়; কোনোৱে প্ৰণাম কৰে, কোনোৱে আঁঠু লয়, আৰু কোনোৱে ইয়াত ফাতিহা পঢ়ে। ঐতিহাসিক স্থানটোৰ চোৱাচিতাৰ বাবে কোনো নিৰ্ধাৰিত তত্ত্বাৱধায়ক (কেয়াৰটেকাৰ) নাই যদিও বছৰ বছৰ ধৰি এই ভূমিকা পালন কৰি আহিছে স্থানীয় গাঁৱৰ শ্ৰৱণ যাদৱে। তেওঁ সকলো পূজাস্থলী পৰিষ্কাৰ কৰি ৰক্ষণাবেক্ষণৰ যতন লয়। ঝাৰখণ্ড, বিহাৰ, বংগৰ লোকে এই সুন্দৰ ঠাইখন ভ্ৰমণ কৰে আৰু মনত সান্ত্বনা অনুভৱ কৰে।
মেকক্লাস্কি গঞ্জত গীৰ্জা, মন্দিৰ আৰু দৰগাহ
দেশৰ সকলো ধৰ্মৰ লোকৰ আৰাধনাস্থলী এইখনেই হয়তো একমাত্ৰ ঠাই, য'ত কোনো ভূমি ভূমি বা কোনো ধৰ্মীয় বিবাদ নাই।
এসময়ত ইয়াত এংলো-ইণ্ডিয়ানৰ যথেষ্ট জনসংখ্যা থকাৰ বাবে মেকক্লাস্কিগঞ্জক প্ৰায়ে ‘মিনি লণ্ডন’ বুলি কোৱা হয়। সেই সম্প্ৰদায়ৰ কিছুমান সদস্য এতিয়াও তাত বাস কৰিয়েই আছে।
ঝাৰখণ্ডৰ বনাঞ্চলৰ মাজত অৱস্থিত মেকক্লাস্কি গঞ্জ চহৰখন প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল আৰ্নেষ্ট টিমথি মেকক্লাস্কি নামৰ এজন এংলো-ইণ্ডিয়ান ব্যৱসায়ীয়ে। ১৯৩০ চনত ৰাতু মহাৰাজৰ পৰা এই টাউনশ্বিপ নিৰ্মাণৰ বাবে তেওঁ মাটি লিজত লৈছিল। আজি এই পৰ্যটনস্থলী ১০,০০০ একৰ মাটিত বিস্তৃত।
এসময়ত খ্ৰীষ্টানসকলৰ বাবে নিৰ্মাণ কৰা ৩০০ৰো অধিক ধুনীয়া বাংলো আছে। বসতিস্থলসমূহে পশ্চিমীয়া সংস্কৃতি, জীৱনশৈলী আৰু ভাষা অনুসৰণ কৰিছিল আৰু সেয়েহে ই মিনি লণ্ডন নামেৰে জনাজাত হৈছিল।
কোৱা হয় যে যেতিয়া টিমোথি মেকক্লাস্কিয়ে প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই ঠাইখনলৈ আহিছিল, তেতিয়া তেওঁ ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক দৃশ্য আৰু জলবায়ুৰ প্ৰেমত পৰিছিল আৰু তাত এংলো-ইণ্ডিয়ান পৰিয়ালবোৰক বসতি স্থাপন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। ১৯৩০ চনত চাইমন কমিচনৰ প্ৰতিবেদনত এংলো-ইণ্ডিয়ানসকলৰ কোনো উল্লেখ নাছিল আৰু সেইবাবে সম্প্ৰদায়টোৱে ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰদ্বাৰা প্ৰতাৰিত আৰু পৰিত্যক্ত হোৱা যেন অনুভৱ কৰিছিল। এই কথাই টিমোথি মেকক্লাস্কিক চিন্তিত কৰি তুলিলে আৰু তেওঁ নিজৰ লোকসকলক ভাৰতত বাস কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰাৰ সিদ্ধান্ত ল’লে। ইয়াৰ ফলত মেকক্লাস্কিগাঞ্জ টাউনশ্বিপ স্থাপন কৰা হয়।
এই সময়ছোৱাত কলকাতা আৰু অন্যান্য মহানগৰত বাস কৰা বহু ধনী এংলো-ইণ্ডিয়ান পৰিয়ালে মেকক্লাস্কিগঞ্জত শিবিৰ পাতি মাটি কিনি, বহুতো আকৰ্ষণীয় বাংলো, গীৰ্জা, মন্দিৰ, মছজিদ নিৰ্মাণ কৰি ইয়াত বসবাস কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ কিছু দিন পিছতে এই ৰসাল সেউজীয়া মাটিখিনি এখন সুন্দৰ চহৰলৈ ৰূপান্তৰিত হ’ল।
মেকক্লাস্কি গঞ্জ ৰেল ষ্টেচন
মেকক্লাস্কিয়ে প্ৰায় ২ লাখ এংলো ইণ্ডিয়ানক তাত বসতি স্থাপন কৰিবলৈ নিমন্ত্ৰণ জনাইছিল যদিও অৱশেষত মাত্ৰ ৩০০ পৰিয়ালহে আহিল। এতিয়া ইয়াত মাত্ৰ ২০টা পৰিয়ালহে ইয়াত বাস কৰে।
বেছিভাগ পৰিয়ালেই আমেৰিকা, অষ্ট্ৰেলিয়া আৰু ইউৰোপৰ অন্যান্য দেশলৈ গুচি গৈছে। এটা সময়ত খালী হৈ থকা বাংলোবোৰে টাউনশ্বিপখনক ভূতৰ চহৰৰ ৰূপ দিছিল। কিন্তু পিছত সৰু ল’ৰা-ছোৱালী থকা পৰিয়ালবোৰে চহৰখনত বসতি স্থাপন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ইয়াত বহুকেইখন বিদ্যালয় মুকলি হ’ল।
সময়ৰ লগে লগে বাট-পথ নিৰ্মাণ হ’ল আৰু অত্যাৱশ্যকীয় সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰা দোকানবোৰ স্থাপন হ'ল। ক্ৰমান্বয়ে এই চহৰখন আকৰ্ষণীয় পৰ্যটনস্থলী হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিলে। বেছিভাগ বাংলোকে পৰ্যটকৰ বাবে অতিথিশালালৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছে। ইয়াত সৰ্বধৰ্মীয় কমপ্লেক্সটোৱে চুবুৰীয়া ৰাজ্যৰ পৰ্যটকক আকৰ্ষণ কৰে।
মেকক্লাস্কিৰ আইৰিছ পিতৃ ভাৰতীয় ৰেলৱেত কাম কৰিছিল। তেওঁ বেনাৰসৰ এটা ব্ৰাহ্মণ পৰিয়ালৰ এজনী ছোৱালীৰ প্ৰেমত পৰে আৰু সমাজৰ বিৰোধিতা সত্ত্বেও ছোৱালীজনীক বিয়া পাতিছিল।
মেকক্লাস্কিয়ে নিজৰ সম্প্ৰদায়টোৰ বাবে কিবা এটা কৰিব বিচাৰিছিল। সেয়ে তেওঁ ১৯৩০ চনত নিজৰ সপোনৰ চহৰখনৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল। ঝাৰখণ্ডৰ ঘন অৰণ্য আৰু চামা, ৰামদাগাডো, কেডাল, দুলি, কংকা, মায়াপুৰ, মহুলিয়া, হেছাল, আৰু লাপ্ৰা আদি জনজাতীয় গাঁৱৰ মাজত অৱস্থিত মেকক্লাস্কিগঞ্জে এতিয়াও ব্ৰিটিছ যুগৰ সোঁৱৰণী বহন কৰে।
মেকক্লাস্কি গঞ্জৰ গীৰ্জা
মেকক্লাস্কিগঞ্জৰ এংলো-ইণ্ডিয়ান পৰিয়ালৰ পুৰণি বাংলোটো আন্তঃমহাবিদ্যালয়লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছে। স্বাধীনতাৰ পিছত ইয়াত থকা এংলো-ইণ্ডিয়ান পৰিয়ালবোৰে পুনৰ মেকক্লাস্কিগঞ্জত জনবসতি স্থাপন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।
সৰ্বধৰ্মীয় কমপ্লেক্সটোত আছে নূৰ হাছান বাবাৰ সমাধি। আজিও দূৰ-দূৰণিৰ পৰা অহা মানুহে তালৈ গৈ তেওঁৰ সমাধিস্থলত চাদৰ ৰাখে। ইংৰাজৰ শাসন কালত নূৰ হাছান বাবা দিল্লীৰ পৰা কলকাতালৈ আহিছিল। ব্ৰিটিছে তেওঁক ৰাঁচীৰ পৰা মেকক্লাস্কিগঞ্জৰ ওচৰৰ দুল্লী (Dulli)লৈ মাতিছিল। নূৰ হাছান বাবাই আগতে ইয়াতে থাকি ধ্যান-সাধনা কৰিছিল।
তেওঁ কাৱালী গান গাই ভাল পাইছিল আৰু ইংৰাজসকল তেওঁৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল। নূৰ হাছান বাবা কিছুদিনৰ বাবে কলকাতালৈ যায় আৰু তাতেই তেওঁৰ মৃত্যু হয়। তেওঁৰ পুত্ৰসকলে তেওঁৰ মৃতদেহ সৎকাৰৰ বাবে দুল্লীলৈ লৈ আহিছিল। ব্ৰিটিছে তেওঁৰ কবৰত এটা সমাধিক্ষেত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল। লগতে তেওঁৰ ইচ্ছামতে ৰাধা কৃষ্ণ মন্দিৰ আৰু অৰ্ধনিৰ্মিত গুৰুদ্বাৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ইফালে, ভাৰত স্বাধীন হ’ল, যাৰ বাবে ইংৰাজে গীৰ্জা নিৰ্মাণ কৰিব নোৱাৰিলে।
সেই ঠাইত কাঠৰ ক্ৰছ এটাও স্থাপন কৰা হৈছিল। এইদৰে ব্ৰিটিছসকলে চাৰিওটা ধৰ্মৰ বাবে উপাসনাস্থলী নিৰ্মাণ কৰিছিল। সৰ্ব ধৰ্মস্থলৰ কাষতে থকা এটা পুখুৰীটোলৈ সীতাই স্বামী ৰাম আৰু ভায়েক লক্ষ্মণৰ নিৰ্বাসনৰ সময়ত সঘনাই অহা-যোৱা কৰিছিল বুলি ধাৰণা কৰা হয়। সেয়ে, এই পুখুৰীটোৰ নাম ৰখা হৈছে সীতাকুণ্ড। স্থানীয় লোকসকলে ৰাম, লক্ষ্মণ আৰু সীতাৰ অস্তিত্বৰ বহু কথা স্মৰণ কৰে, যিবোৰ বছৰ বছৰ ধৰি মচি পেলোৱা হৈছে।
আৰ্নেষ্ট টিমোথি মেকক্লাস্কি
সীতাকুণ্ডৰ ওচৰতে অৱস্থিত এটা ডাঙৰ ব্ৰিটিছ বাংলো সৰ্ব ধৰ্মস্থলী নিৰ্মাণ কৰিবলৈ অহা বৃটিছসকলে থকাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। এইটো এতিয়া জৰাজীৰ্ণ অৱস্থাত আছে। ইয়াত ১৬টা কোঠা আছে আৰু ইয়াৰে ২টা ৰান্ধনীঘৰ আছে।
ইয়াত প্ৰতি বছৰে ২২ নৱেম্বৰত নূৰহাছান বাবাৰ উৰুছ পালন কৰা হয়। সেইদিনা তেওঁৰ বংশধৰসকল কলকাতাৰ পৰা আহি তেওঁৰ সমাধিস্থলত প্ৰাৰ্থনা কৰে। বাবাৰ সমাধিস্থলত প্ৰাৰ্থনা কৰিলে তেওঁলোকৰ ইচ্ছা পূৰণ হ’ব বুলি মানুহে বিশ্বাস কৰে। প্ৰতিদিনে বহু ভক্তই ৰাধা-কৃষ্ণ মন্দিৰলৈ যায় য’ত ব্যাপক উলহ-মালহেৰে জন্মাষ্টমী উদযাপন কৰা হয়। বৰদিনৰ সময়ত খ্ৰীষ্টান সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলে ইয়ালৈ আহি ক্ৰুচৰ স্থানত ফুল আগবঢ়াই মমবাতি জ্বলায়। এইদৰে ঝাৰখণ্ডৰ মেকক্লাস্কি গঞ্জৰ এই সৰ্বধৰ্মস্থলীয়ে বছৰৰ পিছত বছৰ ধৰি ধৰ্মীয় একতা, সম্প্ৰীতি আৰু ভাতৃত্ববোধৰ বাৰ্তা বিলাই আছে।
