ফাৰহান ইজৰাইলী/ জয়পুৰ
চহকী ঐতিহ্য আৰু বৈচিত্ৰময় শিল্প সংস্কৃতিৰ বাবে বিখ্যাত পিংক চিটী জয়পুৰৰ ঐতিহ্যৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ হৈছে ইয়াৰ পৰম্পৰাগত ৰাজস্থানী ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলা। এই শিল্প ক্ষেত্ৰখনৰ কথা ক'লেই, এগৰাকী বিশেষ ব্যক্তি নাম মনলৈ আহে। তেওঁ হৈছে-চৈয়দ ছাকিৰ আলী, যিয়ে কাৰুকাৰ্য্য আৰু সুক্ষ্মতাক অনন্য ৰূপত দাঙি ধৰে। তেওঁৰ অনবদ্য অৱদানে জয়পুৰক ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলাৰ জগতখনত এক বিশেষ পৰিচয় দিছে।
১৯৫৬ চনত উত্তৰ প্ৰদেশৰ জলেশ্বৰ গাঁৱত জন্মগ্ৰহণ কৰা চৈয়দ ছাকিৰ আলীৰ পৰিয়ালে পৰৱৰ্তী সময়ত জয়পুৰত বসতি স্থাপন কৰে। শিল্পৰ প্ৰতি গভীৰ আকৰ্ষণ থকাৰ পিছতো তেওঁৰ পৰিয়ালে তেওঁক চিকিৎসক হোৱাটো বিচাৰিছিল। অৱশ্যে ছাকিৰ আলীৰ মন সদায় চিত্ৰকলাৰ প্ৰতি আগ্ৰহী আছিল।
জয়পুৰৰ প্ৰতিষ্ঠিত মহাৰাজা মহাবিদ্যালয়ত অধ্যয়ন কৰি থাকোঁতে তেওঁ চিত্ৰ অংকন আৰু চিত্ৰকলাৰ প্ৰতি আগ্ৰহ গঢ়ি তুলিছিল, যাৰ ফলত তেওঁ শিল্পৰ ক্ষেত্ৰত কেৰিয়াৰ গঢ়িবলৈ সক্ষম হৈছিল। ১৫ বছৰ বয়সৰ পৰাই ছাকিৰ আলীয়ে ছবি আঁকিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
প্ৰথম দিনত তেওঁ কয়লাৰ টুকুৰাৰে দেৱালত ছবি আঁকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল আৰু এই শিল্প যাত্ৰা আজিও চলি আছে। ছাকিৰ আলীৰ ককাক চৈয়দ হামিদ আলী আছিল এজন দৰবাৰী শিল্পী আৰু লক্ষ্ণৌৰ আৱধ স্কুলৰ এজন প্ৰখ্যাত চিত্ৰশিল্পী। আনহাতে, তেওঁৰ পিতৃ চৈয়দ ছাবিৰ আলী আছিল এজন শিল্প সংগ্ৰাহক, যিয়ে ছাকিৰ আলীক শিল্পৰ সূক্ষ্মতা সম্পৰ্কে অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল।
শিল্পকলা প্ৰদৰ্শন কৰি দেখুৱাইছে ছাকিৰ আলীয়ে
ছাকিৰ আলীৰ চিত্ৰৰ জ্ঞান আৰু উৎকৃষ্টতা ইমানেই উচ্চ স্তৰৰ যে তেওঁৰ শিল্পকলা চোৱাটো প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ বাবে এক বিশেষ অভিজ্ঞতা হৈ পৰে। তেওঁৰ চিত্ৰকলাক প্ৰশংসা কৰিবলৈ প্ৰায়ে মেগনিফাইং গ্লাছৰ প্ৰয়োজন হয়, কিয়নো তেওঁ এটা চুলিৰ ব্ৰাছেৰে অত্যন্ত মিহি আৰু নিখুঁত ৰেখা আঁকে।
তেওঁৰ কৌশল ইমানেই উন্নত যে তেওঁৰ চিত্ৰসমূহৰ প্ৰতিটো সবিশেষ অতি বিশদভাৱে চিত্ৰিত কৰা হৈছে। তেওঁ কেৰ্কেটুৱাৰ নেজৰ চুলিৰ পৰা তৈয়াৰী অতি মিহি ব্ৰাছ ব্যৱহাৰ কৰে, যিয়ে তেওঁৰ চিত্ৰসমূহৰ উৎকৃষ্টতা বৃদ্ধি কৰে। ক্ষুদ্ৰ শিল্পৰ মোগল আৰু ৰাজস্থানী শৈলীত তেওঁ নিজৰ বাবে এক সুকীয়া ক্ষেত্ৰ সৃষ্টি কৰিছে।
তেওঁৰ শিল্পত ঐতিহাসিক দৃশ্য, ৰাজদৰবাৰ, ধৰ্মীয় কাহিনী আৰু প্ৰাকৃতিক দৃশ্যসমূহ অত্যন্ত প্ৰাণৱন্ত ৰূপত চিত্ৰিত কৰা হৈছে। এই উৎকৃষ্টতাক বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়েও শলাগ লৈছে আৰু তেওঁৰ কেইবাখনো চিত্ৰক কূটনৈতিক উপহাৰ হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰা হৈছে।
উল্লেখ্য যে, ১৯৯২ চনত ইছলামবাদত অনুষ্ঠিত হোৱা দশম ছাৰ্ক লোক মহোৎসৱত ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি তেওঁ প্ৰথম পুৰস্কাৰ লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। ইয়াৰ পিছত ২০১৩ চনত ভাৰত চৰকাৰে কলাক্ষেত্ৰত অসাধাৰণ অৱদানৰ বাবে চৈয়দ ছাকিৰ আলীক সন্মানীয় পদ্মশ্ৰীৰে সন্মানিত কৰে।
ইয়াৰ পূৰ্বে ১৯৯৩ চনত তেওঁ ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটাও লাভ কৰিছিল। একেদৰে, ২০২১ চনত জয়পুৰ শিক্ষা সন্মিলনৰ ‘ক্ৰেডেণ্ট ৰত্ন বঁটা’ৰে চৈয়দ ছাকিৰ আলীক সন্মানিত কৰা হয়।
চৈয়দ ছাকিৰ আলীয়ে পৰম্পৰাগত ক্ষুদ্ৰ শিল্পক জীয়াই ৰখাই নহয়, ইয়াত এক নতুন মাত্ৰাও সংযোজন কৰিছে। তেওঁ পৰম্পৰাগত আৰু আধুনিক উপাদানসমূহ সুন্দৰভাৱে সংমিশ্ৰণ কৰিছে, যাৰ ফলত তেওঁৰ চিত্ৰকলাসমূহ আৰু অধিক আকৰ্ষণীয় হৈ উঠিছে। তেওঁ ক্ষুদ্ৰ শিল্পৰ লগতে সমসাময়িক শিল্পকো এক নতুন দিশ দিছিল।
তেওঁৰ শিল্পকৰ্মৰ সংকলন জয়পুৰৰ চিটি পেলেচ আৰু মুম্বাইৰ প্ৰিন্স অৱ ৱেলছ মিউজিয়ামৰ দৰে প্ৰতিষ্ঠিত স্থানত সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। এই প্ৰতিষ্ঠানসমূহত তেওঁ বহু পুৰণি চিত্ৰও পুনৰুদ্ধাৰ কৰিছে, যাতে ৰাজস্থানৰ চহকী ঐতিহ্য সংৰক্ষণ কৰিব পৰা যায়।
ইফালে, ছাকিৰ আলীয়ে এই পৰ্যন্ত ২৫০০ৰো অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক ক্ষুদ্ৰ শিল্পৰ শিক্ষা প্ৰদান কৰিছে। তেওঁলোকে নিয়মিতভাৱে বিভিন্ন দেশত কৰ্মশালা আৰু প্ৰদৰ্শনীৰ আয়োজন কৰি এই বিস্ময়কৰ শিল্পকলা আগন্তুক প্ৰজন্মলৈ আগুৱাই নিছে। ১৯৮১ চনত তেওঁ নতুন দিল্লীৰ ক্ৰাফ্টছ মিউজিয়ামত প্ৰথমখন লাইভ প্ৰদৰ্শনীৰ আয়োজন কৰিছিল। ইয়াৰ পিছত তেওঁ আমেৰিকা, ব্ৰিটেইন, ইৰাণকে ধৰি বহু দেশত নিজৰ কলা প্ৰদৰ্শন কৰিছে।
তেওঁৰ লাইভ প্ৰদৰ্শনে দৰ্শকক এই শিল্পৰ বিভিন্ন দিশ বুজি পোৱাৰ সুযোগ দিয়াই নহয়, শিল্পৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ প্ৰেমো বৃদ্ধি কৰে। তেওঁৰ মতে ডিজিটেল প্ৰযুক্তিয়ে কেতিয়াও ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলাৰ সূক্ষ্মতা প্ৰতিলিপি কৰিব নোৱাৰে। বিশুদ্ধ ৰূপত এই কলাটো মানুহৰ দক্ষতা আৰু হাতৰ নিপুণতাৰ দ্বাৰাহে সম্ভৱ।
উল্লেখ্য যে, ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলাৰ ইতিহাস পাৰস্যৰ পৰা ভাৰতলৈ আহিছিল, আৰু পিছলৈ মোগল, ব্ৰিটিছ আৰু পাৰ্চী শৈলীলৈ বিকশিত হৈছিল। ৰাজস্থানত মেৱাৰ, যোধপুৰ, কোটা-বুণ্ডি, কিশনগড় আৰু বিকানেৰৰ অনন্য শৈলীৰ উন্মেষ ঘটি ভাৰতীয় ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলাক এক অনন্য পৰিচয় দিছিল।
চৈয়দ ছাকিৰ আলীৰ কঠোৰ পৰিশ্ৰম, নিষ্ঠা আৰু শিল্পৰ প্ৰতি থকা প্ৰেমে কেৱল জয়পুৰতে নহয়, সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষতে ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰকলাৰ কলাক এক নতুন ৰূপ আৰু সন্মান প্ৰদান কৰিছে। তেওঁ কেৱল এজন কলা গুৰু নহয়, বৰঞ্চ এক প্ৰেৰণাৰ উৎস, যিয়ে আগন্তুক প্ৰজন্মক নিজৰ শিল্পৰ জৰিয়তে ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ বাৰ্তা প্ৰদান কৰি আছে।
