আৱাজ দ্য ভইচ / নতুন দিল্লী
গণৰাজ্য দিৱসৰ পূৰ্বে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে ঘোষণা কৰা পদ্ম বঁটা ২০২৫ত স্থান লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে মুছলমান ভজন আৰু মাণ্ড গায়িকা বতুল বেগমে। ৰাজস্থানৰ নগৌৰ জিলাৰ অন্তৰ্গত ৬৮ বছৰীয়া বতুল বেগমক কলা-সংস্কৃতিলৈ আগবঢ়োৱা অনবদ্য সেৱাৰ বাবে পদ্মশ্ৰী সন্মানৰ বাবে নিৰ্বাচিত কৰা হয়। গায়ন-বায়নৰ জৰিয়তে তেওঁ কেৱল সাম্প্ৰদায়িক সম্প্ৰীতিৰ প্ৰসাৰ কৰাই নহয়, সামাজিক বাধা-বিঘিনি ভাঙি দেশ-বিদেশত নিজস্ব সুকীয়া পৰিচয় সৃষ্টি কৰিছে। এই প্ৰতিবেদনত আমি তেওঁৰ প্ৰেৰণাদায়ক জীৱন আৰু সংগ্ৰামৰ কাহিনী জানো আহক।
ৰাজস্থানৰ নগৌৰ জিলাৰ কেৰাপ গাঁৱৰ এটা সাধাৰণ মুছলমান পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল বতুল বেগম। তেওঁ হৈছে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে পিছপৰা বুলি গণ্য কৰা মিৰাচী সম্প্ৰদায়ৰ মহিলা। পৰিয়ালটোৰ আৰ্থিক অৱস্থা সীমিত হোৱাৰ পিছতো তেওঁ শৈশৱৰ পৰাই সংগীতৰ প্ৰতি তীব্ৰ আগ্ৰহ দেখুৱাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।
মাত্ৰ ৮ বছৰ বয়সতে বেগমে ভজন গাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। এগৰাকী মুছলমান মহিলা হোৱাৰ পাছতো তেওঁ ভগৱান ৰাম আৰু গণপতিৰ গীত গাই ধৰ্মীয় সহনশীলতাৰ নিদৰ্শন দাঙি ধৰাই নহয়, ৰক্ষণশীলতাকো প্ৰত্যাহ্বান জনাইছে। এই কাৰণেই তেওঁক "ভজনৰ বেগম" বুলি জনা যায়। বতুল বেগমে পঞ্চম শ্ৰেণীলৈকেহে শিক্ষা লাভ কৰিছিল। ইয়াৰ পিছত ১৬ বছৰ বয়সত বিয়াত বহিছিল। তেওঁৰ স্বামী ফিৰোজ খান আছিল ৰোডৱেজৰ কণ্ডাক্টৰ। বিয়াৰ পিছত তিনিজন পুত্ৰ সন্তান জন্ম দি পাৰিবাৰিক দায়িত্বৰ মাজতে তেওঁ গান গোৱা অব্যাহত ৰাখিলে।
তেওঁৰ গায়ন-বায়ন কেৱল মাণ্ড আৰু ভজনতে সীমাবদ্ধ নাছিল, বৰঞ্চ তেওঁ ঢোল, ঢোলক, তবলা আদি পৰম্পৰাগত বাদ্যযন্ত্ৰও নিপুণভাৱে বজাবলৈ শিকিছিল। তেওঁৰ নিষ্ঠা আৰু কঠোৰ পৰিশ্ৰমে তেওঁক সৰু সৰু উৎসৱৰ পৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মঞ্চলৈ লৈ গৈছিল। বতুল বেগমে তেওঁৰ গায়ন-বায়নৰ জৰিয়তে কেৱল ভাৰততে নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বতে খ্যাতি অৰ্জন কৰিছিল। তেওঁ আমেৰিকা, ব্ৰিটেইন, ফ্ৰান্স, টিউনিছিয়া, ইটালী, ছুইজাৰলেণ্ড, জাৰ্মানী আদি দেশত নিজৰ শিল্পকৰ্ম প্ৰদৰ্শন কৰিছে।
তেওঁৰ নামটো ‘বলিউড ক্লেজমেৰ’ নামৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ফিউজন লোকসংগীত বেণ্ডৰ সৈতেও জড়িত, যিয়ে বিভিন্ন ধৰ্ম আৰু সংস্কৃতিৰ শিল্পীক একেখন মঞ্চত একত্ৰিত কৰি সাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰতাক উপস্থাপন কৰে। এই বেণ্ডৰ জৰিয়তে তেওঁ সাম্প্ৰদায়িক সম্প্ৰীতি আৰু বৈচিত্ৰ্যক প্ৰসাৰিত কৰাৰ বাবে কাম কৰিছিল। বতুল বেগমক ২০২১ চনত তেতিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ৰামনাথ কোবিন্দে নাৰী শক্তি বঁটাৰে সন্মানিত কৰিছিল। ইয়াৰ উপৰিও বহু বিদেশী চৰকাৰ আৰু প্ৰতিষ্ঠানেও তেওঁক সম্বৰ্ধনা জনাইছে। তেওঁৰ এই শিল্পক ফ্ৰান্স আৰু টিউনিছিয়া চৰকাৰেও স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। তেওঁৰ মণ্ড গায়ন আৰু ভজনে তেওঁক ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক সীমা অতিক্ৰম কৰি মানৱতা আৰু সমন্বয়ৰ বাৰ্তা প্ৰদান কৰা এক পৰিচয় প্ৰদান কৰিছে।
বতুল বেগম কেৱল এগৰাকী মহান গায়িকাই নহয়, তেওঁ আধুনিক চিন্তাৰো সমৰ্থক। তেওঁ ছোৱালী শিক্ষা আৰু মহিলা সবলীকৰণৰ তীব্ৰ পোষকতা কৰে। যোৱা পাঁচ দশক ধৰি তেওঁ নিজৰ গায়ন-বায়নৰ জৰিয়তে সাম্প্ৰদায়িক আৰু সামাজিক সম্প্ৰীতিৰ প্ৰসাৰ ঘটাই আহিছে। তেওঁৰ শিল্পই প্ৰমাণ কৰিলে যে সংগীত কোনো ধৰ্ম বা জাতিৰ সীমাৰেখাত বান্ধ খাই নাথাকে। এইদৰে তেওঁ ধৰ্মীয় সহনশীলতা আৰু সামাজিক ঐক্যৰ প্ৰতীক হৈ পৰিছে।
বিভিন্ন প্ৰত্যাহ্বান আৰু অসুবিধাৰ মাজতো তেওঁ নিজৰ শিল্পকলাক জীয়াই ৰাখি এনে এটা স্তৰলৈ লৈ গ’ল য’ত ই সমাজৰ বাবে প্ৰেৰণা হ’ব পাৰে। পদ্মশ্ৰী বঁটাৰে সন্মানিত হোৱাটোৱে তেওঁৰ অৱদানক ৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি প্ৰদান কৰে। বতুল বেগমৰ জীৱনে আমাক শিকাইছে যে ইচ্ছাশক্তি আৰু দৃঢ়তা থাকিলে যিকোনো ব্যক্তিয়েই সামাজিক বাধা অতিক্ৰম কৰি নিজৰ সপোন পূৰণ কৰিব পাৰে। কেৱল সংগীতৰ ক্ষেত্ৰতে নহয়, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক সম্প্ৰীতিৰ প্ৰসাৰৰ ক্ষেত্ৰতো তেওঁৰ অৱদান অতুলনীয়।
