মুক্তিযোদ্ধা উষা মেহতা আৰু বলীউদৰ ছবিত উষাৰ চৰিত্ৰ ৰূপায়ন কৰা অভিনেত্ৰী ছাৰা আলী খান
ছাকিব ছালিম
ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ অগণন বীৰৰ ভিতৰত উষা মেহতাও অন্যতম, যিয়ে নিজৰ সাহস আৰু দায়বদ্ধতাৰে ইতিহাস ৰচনা কৰিছিল। যৌৱন কালতে স্বাধীনতা সংগ্ৰামত অংশগ্ৰহণ কৰি উষাই এনে এক ভূমিকা পালন কৰিছিল, যিটো আজিও স্মৰণীয়। "কংগ্ৰেছৰ ৰেডিঅ' গাৰ্ল" বুলিও জনাজাত উষা মেহতাৰ বিষয়ে এটা আকৰ্ষণীয় কাহিনী আছে, যিটো প্ৰতিজন পাঠকৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ উৎস হ'ব পাৰে।
ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ এক স্পৰ্শকাতৰ সন্ধিক্ষণত আৰম্ভ হোৱা কংগ্ৰেছ ৰেডিঅ’ কেছ (Congress Radio case) আছিল এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু সাহসী পদক্ষেপ। এই ঘটনা সংঘটিত হৈছিল ১৯৪২ চনৰ "ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন"ৰ সময়ত, যেতিয়া ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছক ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যই নিষিদ্ধ কৰিছিল।
ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ হেঁচা আৰু তেওঁলোকৰ নেতাসকলক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ পিছতো কংগ্ৰেছ নেতাসকলে আন্দোলন অব্যাহত ৰখাৰ এক নতুন পথ বিচাৰি পালে। এই পথটোৱেই আছিল ভূগৰ্ভস্থ অনাতাঁৰ কেন্দ্ৰ স্থাপন, যিটো উষা মেহতা আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে আৰম্ভ কৰিছিল।
সেই সময়ত মাত্ৰ ২২ বছৰীয়া উষা মেহতাই জীৱনৰ অন্যতম সাহসী সিদ্ধান্ত লৈছিল। তেওঁ দেখিছিল যে যেতিয়া সংবাদ মাধ্যম আৰু অন্যান্য প্ৰচাৰ মাধ্যম নিষিদ্ধ কৰা হ’ব, তেতিয়া আন্দোলনৰ বিষয়ে জনসাধাৰণৰ মাজলৈ তথ্য পোৱাৰ বাবে এটা স্বতন্ত্ৰ ৰেডিঅ’ ষ্টেচন স্থাপন কৰাটো আটাইতকৈ ফলপ্ৰসূ উপায় হ’ব পাৰে। এই চিন্তাধাৰাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি ঊষা আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে কংগ্ৰেছ ৰেডিঅ’ প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
'য়্যে ৱতন, মেৰে ৱতন' শীৰ্ষক ছবিখনৰ পোষ্টাৰত ছাৰা আলী খান
এই ৰেডিঅ’ ষ্টেচনৰ পৰাই অনুষ্ঠান সম্প্ৰচাৰ কৰা হৈছিল, য’ত স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ নেতাসকলৰ ভাষণ, বাতৰিৰ বুলেটিন, গীত আদি পৰিৱেশন কৰা হৈছিল। এই অনুষ্ঠানসমূহ গ্ৰামোফোন ৰেকৰ্ডৰ পৰা সম্প্ৰচাৰ কৰা হৈছিল, আৰু ইয়াত বিশিষ্ট সমাজবাদী নেতা ৰাম মনোহৰ লোহিয়াই লিখা ভাষণ আছিল। ৰেডিঅ’ অনুষ্ঠান পৰিচালনা কৰিছিল উষা মেহতা আৰু তেওঁৰ সংগী চন্দ্ৰকান্ত ঝাবেৰীয়ে।
কংগ্ৰেছ ৰেডিঅ’ৰ সম্প্ৰচাৰৰ সন্ধান উলিয়াবলৈ ব্ৰিটিছ চৰকাৰে কেইবাটাও বিভাগৰ সৈতে অভিযান আৰম্ভ কৰে। অৱশেষত ১৯৪২ চনৰ ১২ নৱেম্বৰত আৰক্ষীয়ে গিৰগাম বেক ৰোডৰ এটা অট্টালিকাৰ পঞ্চম মহলাত ৰেডিঅ’ চেণ্টাৰটো উদ্ধাৰ কৰে। এই সময়ছোৱাত উষা মেহতা আৰু চন্দ্ৰকান্ত ঝাবেৰীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়।
কংগ্ৰেছ ৰেডিঅ’ৰ উদ্দেশ্য কেৱল স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ প্ৰচাৰতে সীমাবদ্ধ নাছিল, ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল ভাৰতীয় জনসাধাৰণক ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ নিষ্ঠুৰতা আৰু সংগ্ৰামৰ শেহতীয়া তথ্য প্ৰদান কৰা। এই ৰেডিঅ’ৰ পৰা সম্প্ৰচাৰিত তথ্যই ব্ৰিটিছ সেনাৰ অত্যাচাৰৰ কথা উদঙাই দিছিল, যেনে চিমুৰত সংঘটিত হোৱা গণ ধৰ্ষণৰ কথা ইয়াতে প্ৰথম প্ৰকাশ পাইছিল।
ইয়াৰ উপৰিও মহাত্মা গান্ধী, মৌলানা আবুল কালাম আজাদ, চৰ্দাৰ পেটেলকে ধৰি বিশিষ্ট নেতাৰ ভাষণ ৰেডিঅ’ৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণৰ মাজলৈ আগবঢ়োৱা হৈছিল। ৰেডিঅ'ৰ অনুষ্ঠানবোৰ আগতে "হিন্দুস্তান কে হম হ্য, হিন্দুস্তান হামাৰা" গীতটোৰে আৰম্ভ হৈছিল আৰু শেষত "বন্দে মাতৰম" গীতটোৰে শেষ হৈছিল। এই ৰেডিঅ’ চেণ্টাৰটোৱে প্ৰতিদিনে নতুন আৰু প্ৰেৰণাদায়ক বাৰ্তাৰে জনসাধাৰণক জ্ঞান প্ৰদান কৰিছিল।
এই কাৰ্যসূচীসমূহৰ উদ্দেশ্য আছিল জনসাধাৰণৰ মাজত জাতীয়তাবাদৰ অনুভূতি জগাই তোলা আৰু স্বাধীনতা সংগ্ৰামত অংশগ্ৰহণৰ বাবে অনুপ্ৰাণিত কৰা। এইবাৰ ঊষা মেহতাৰ বাবে বৰ কঠিন আছিল। গ্ৰেপ্তাৰৰ পিছত তেওঁক মানসিক আৰু শাৰীৰিক নিৰ্যাতনৰ বলি কৰা হয়। চি আই ডিয়ে তেওঁক অবিৰতভাৱে জেৰা কৰিছিল, আৰু তেওঁক কেইবামাহো কাৰাগাৰত ৰখা হৈছিল।
কাৰাগাৰ কৰ্তৃপক্ষই তেওঁক বহিঃৰাজ্যত পঢ়া-শুনা আৰু অন্যান্য সা-সুবিধাৰ লোভ দিছিল যদিও উষাই কেতিয়াও তেওঁৰ সংগীসকলৰ কোনো তথ্য দিয়া নাছিল। তেওঁৰ সাহস আৰু ধৈৰ্য্য প্ৰবল আনুগত্যৰ প্ৰতীক আছিল। উষা মেহতাৰ গ্ৰেপ্তাৰ আৰু তেওঁৰ শাস্তিয়ে তেওঁক ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ এগৰাকী অটল যোদ্ধা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। আদালতে তেওঁক দোষী সাব্যস্ত কৰি চাৰি বছৰৰ কঠোৰ কাৰাদণ্ড বিহে।
অৱশ্যে উষাই নিজৰ পক্ষ লোৱা নাছিল আৰু শাস্তিৰ বিৰুদ্ধেও আপীল কৰা নাছিল। তেওঁৰ বিশ্বাস আছিল যে এই সংগ্ৰাম দেশৰ বাবে, আৰু ইয়াৰ বাবে যদি তেওঁ নিজৰ শাস্তি মানি ল’ব লাগে, তেন্তে তাৰ বাবে সাজু আছে। ৬ মাহৰ কষ্টৰ অন্তত উষা মেহতাক য়েৰৱাদাৰ জেলৰ পৰা মুকলি কৰি দিয়া হয়। ১৯৪৬ চনত যেতিয়া কংগ্ৰেছ প্ৰাদেশিক মন্ত্ৰী পৰিষদ গঠন হৈছিল, তেতিয়া উষাক মুকলি কৰি দিয়া হৈছিল।
মুক্তিৰ পাছত তেওঁক মুম্বাই ৰেলৱে ষ্টেচনত বিপুল জনসমাগমেৰে আদৰণি জনোৱা হয়। এই আদৰণি তেওঁৰ সংগ্ৰামৰ বিজয়েই নহয়, ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ প্ৰতি তেওঁৰ আনুগত্য আৰু সাহসৰো প্ৰতীক আছিল। এক সাক্ষাৎকাৰত উষা মেহতাই কৈছিল যে মুক্তিৰ পিছত যেতিয়া মুম্বাইৰ ৰেল ষ্টেচনলৈ আহিছিল, তেতিয়া এজন বৃদ্ধই তেওঁক ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ সৰু মূৰ্তি এটা উপহাৰ হিচাপে দিছিল।
এই মুহূৰ্তটো তেওঁৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল, আৰু তেওঁ সেই মুহূৰ্তটো ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ ভক্ত মাতৃৰ বাবে উৎসৰ্গা কৰিছিল। এই ঘটনাই উষাক নতুন আশা আৰু বিশ্বাস প্ৰদান কৰিছিল। উষা মেহতাৰ কাহিনীয়ে অকল ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামকে প্ৰতিফলিত কৰা নহয়, এগৰাকী কম বয়সীয়া যুৱতীয়ে নিজৰ আনুগত্য আৰু সাহসেৰে ইতিহাস সলনি কৰাত কিদৰে অৰিহণা যোগাব পাৰে, সেই কথাও প্ৰদৰ্শন কৰিছিল।
দেশৰ প্ৰতি উষা মেহতাৰ এই অৱদান স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ স্মৃতিত সদায় জীয়াই থাকিব, আৰু তেওঁৰ কঠোৰ পৰিশ্ৰম, ত্যাগ, নিষ্ঠা আগন্তুক প্ৰজন্মৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ থাকিব। উষা মেহতাই প্ৰমাণ কৰিছিল যে যিকোনো প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’বলৈ হ’লে কেৱল সাহসেই নহয়, দৃঢ়তাৰো প্ৰয়োজন হয়।
উল্লেখ্য যে, উষা মেহতাৰ দেশপ্ৰেম, ত্যাগ আৰু কষ্টৰ কাহিনীৰে বলীউদত ২০২৪ চনত এখন বোলছবিও নিৰ্মাণ হৈছিল। 'Ae Watan Mere Watan' নামৰ এই ছবিখনত উষা মেহতাৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছিল মোহময়ী অভিনেত্ৰী ছাৰা আলী খানে।
